str0049

Aczkolwiek komórka nerwowa ma tylko jeden neuryt, to jednak może on rozgałęziać się na wiele włókien albo tworzyć bocznice (kolaterale), które odchodzą od niego pod kątem zbliżonym do prostego. Również dendryty mogą rozgałęziać się na swych zakończeniach.

Jak już mówiliśmy, neuron jest jednostką morfologiczną, co oznacza, że stanowi samodzielny element, oddzielony błoną komórkową od innych komórek i od przestrzeni pozakomórkowej. Różne neurony kontaktują się ze sobą za pośrednictwem specjalnych struktur zwanych synapsami. Synapsy służą do przekazywania stanu czynnościowego z jednego neuronu do drugiego. Pod względem funkcjonalnym rozróżniamy synapsy pobudzające (pobudzeniowe) i hamujące (hamulcowe). Pierwsze umożliwiają powstawanie w neuronie stanu pobudzenia, drugie — przeciwdziałają temu procesowi. Neurony wraz z wypustkami i połączeniami synaptycznymi tworzą sieci nerwowe. Budowę synaps, organizację połączeń synaptycznych oraz mechanizmy pobudzenia i hamowania neuronu omawiać będziemy w następnym rozdziale.

Neur.oglia, czyli glej, tworzy zrąb dla neuronów. Komórki glejowe i neurony mają wspólne pochodzenie - oba rodzaje komórek w rozwoju ontogenetycznym wykształcają się z ektodermy (patrz s. 56). Wśród komórek glejowych rozróżniamy m.in. astrocyty, drobne komórki oligodendrogleju i komórki wy ściółki (ependymy) pokrywające ściany komór mózgowych. Astrocyty, zwłaszcza duże, mają silnie rozwinięte wypustki. Jedna z wypustek pozostaje w kontakcie z naczyniem krwionośnym i jest nazywana stopą naczyniową. W skład gleju wchodzą także włókna będące wytworem komórek.

Glej odgrywa rolę podporową, odżywczą i ochronną względem neuronów, a także pośredniczy w przekazywaniu substancji z krwi do komórek nerwowych. Nie wyczerpuje to zapewne wszystkich funkcji gleju. Istnieją sugestie, że glej może uczestniczyć w niektórych procesach czynnościowych dotychczas przypisywanych wyłącznie neuronom. W szczególności — niektórzy badacze sądzą, że zmiany fizykochemiczne w komórkach glejowych mogą być odpowiedzialne za kodowanie śladów pamięciowych, wych.

3.2.3. Struktura tkanki nerwowej

Oglądając gołym okiem mózgowie i rdzeń kręgowy z zewnątrz

lub na przekrojach, możemy łatwo odróżnić miejsca o zabarwieniu szarym i o zabarwieniu białawym. Pierwsze zaliczamy do istoty szarej, drugie — do istoty białej. W skład istoty szarej wchodzą ciała komórek nerwowych i włókna bezrdzenne. Istota biała jest zbudowana głównie z włókien otoczonych osłonką mielinową — białawe zabarwienie miejsc układu nerwowego o takiej strukturze pochodzi od barwy mieliny. Zarówno w istocie szarej, jak i białej spotykamy naczynia krwionośne i glej. Skupiska istoty szarej zawierające szczególnie dużo gleju nazywamy istotą galare-

4 — Biologiczne mechanizmy... 49