str15

2.1. Tradycje realizmu 63

że w racjonalnie rozumianym interesie Ateńczyków nie leży łamanie zasad sprawiedliwości. ponieważ gdyby sami znaleźli się w przyszłości w niebezpieczeństwie, lub odnieśli poważne niepowodzenie, mogliby także korzystać z praw sprawiedliwości. Mieszkańcy wyspy Melos liczyli także na pomoc ze strony Spartan. z któiymi łączyły ich więzy pokrewieństwa i sojusz. Ateńczycy przekonywali natomiast, że nadzieja pokładana w Spartanach jest płonna, ponieważ tak jak wszyscy „przestrzegają oni zasady, by rzeczy sobie miłe uważać za piękne, a korzystne za sprawiedliwe"¹. Korzystne, a więc i uważane za sprawiedliwe. Jest dla nich unikanie zagrożenia dla własnego bezpieczeństwa. Nie należy zatem pokładać nadziei w tym. że w potrzebie ktoś przyjdzie nam z pomocą. Gdy zagrożone jest bezpieczeństwo państwa, odrzuca ono zasady moralne, a jeżeli nawet działa w zgodzie z nimi. Jest to jedynie wynik przypadkowej zbieżności z własnymi interesami.

Historia wyspy Melos zakończyła się tragicznie. Gdy mieszkańcy nie zgodzili się na poddanie Ateńczykom. „wznowiono oblężenie, a gdy zaszły jeszcze wypadki zdrady. Melijczycy poddali się Ateńczykom. pozostawiając im decyzję o swoim losie. Ci zaś wszystkich mężczyzn, którzy im wpadli w ręce. wymordowali, dzieci i kobiety sprzedali w niewolę. Miasto zaś skolonizowali, posławszy później pięciuset osadników"^{2 3 4}. Zdaniem realistów los ten jest przestrogą dla tych. którzy odrzucają realistyczne zasady funkcjonowania świata, stanowiących, że silni zawsze osiągają swoje cele i rządzą tymi. którzy są od nich słabsi.

2.1.2. Fundamentalizm

Realizm Niccoló Machiavellego miał charakter praktyczny, by nie rzec - instrumentalny. zajmował się on bowiem metodami skutecznego oddziaływania na ludzi - co należy robić, by zapewnić panowanie władcy, a państwu pomyślność^{5 6}. Machiavellcgo interesował wpływ natury ludzkiej na działania państw na arenie międzynarodowej. Jego zdaniem historia dostarcza wiechy o człowieku, zasad skutecznego działania oraz wzorów moralnych dla współczesności. Pokazuje ona zarazem, że zasady rządzące światem są niezmienne, te same w różnych okresach historycznych*.

Państwo jest dla Machiavellego dobrem najwyższym i wszechogarniającym, które nie może być zrealizowane w inny sposób. Pomyślność państwa bezpośrednio zależy od indywidualnego przywódcy, jego ambicji, obaw i interesów. Ludzie chcą silnego rządu i chcą przynależeć do potężnej i poważanej społeczności politycznej⁵. Występuje doskonała zbieżność między dobrem władcy a dobrem państwa, ponieważ. jak to trafnie ujął Doyle. „to. czy liderzy rządzą dobrze czy żle. determinuje, czy żyjemy w zwycięskim i bezpiecznym •Rzymie*, czy też w ciemiężonej i niebezpiecznej •Florencji*"⁴¹.

1

   Tukidydes. Wojna peloponeska. s. 340-341.

2

   Tukidydes. Wojna peloponeska. s. 343.

3

   Niccoló Machiavelli. Książę, tłum. Czesław Nankc. Warszawa 1984. PIW.

4

   Jerzy Szacki. Użytki historii w doktrynie politycznej Machiaoellego. w: Niccoló MachlaueUL Paradoksy losów doktą/ny. Aniia Tomasiak-Brzost (red.). Warszawa 1973. Książka i Wiedza. Zob. także: Mieczysław Mancli. Machiaoelli. Warszawa 1968. Wiedza Powszechna.

5

   Carl J. Fridrich. Constitutional Reason oj State. The Survival oj the Constitutional Order. Providcncc. RI 1957. s. 23: John P. Plamcnatz. Man and Soclety. I. I. London 1963. Longman. s. 15-19.

6

   Doyle. Ways oj War and Peace. s. 93-94.