w002

Ratownictwo medyczne w wypadkach masowych

•    Wypadek to zdarzenie, w którym problem może być rozwiązany przez jeden zespół ratownictwa.

•    Wypadek masowy to każde zdarzenie, w którym w celu udzielenia pomocy konieczne jest skierowanie na jego miejsce wielu zespołów, ale jest to możliwe do wykonania przez lokalny system ratownictwa. Z medycznego punktu widzenia pojawia się też zwykle konieczność ustalania kolejności, wg której ma być udzielana pomoc ofiarom zdarzenia, czyli triage (segregacja).

•    Katastrofa oznacza sytuację, gdy lokalny system ratownictwa okazuje się niewydolny i trzeba uzyskać pomoc z zewnątrz. W takich zdarzeniach triage jest prawie zawsze jednym z najistotniejszych elementów działania.

Powyższe rozróżnienia są niezbędne w praktyce zarządzania, ale nie są precyzyjne. Takie samo zdarzenie w dużym mieście, z rozbudowaną strukturą ratownictwa, będzie traktowane jako wypadek masowy, ale dla miasta powiatowego stanie się katastrofą. Dlatego dla zdarzeń

0    skali trudnej do wyobrażenia używa się czasem opisowych określeń, takich jak klęska żywiołowa lub kataklizm.

Niezależnie od rozmiaru zjawisk wszystkie je dzielimy na: naturalne, spowodowane przez siły natury i od nich zależne, oraz na wywołane przez człowieka. Również i ten podział nic zawsze jest ścisły, bo bywa, że brak przewidywania skutków ludzkiej działalności prowadzi do klęsk żywiołowych, jak to się może dziać na przykład z przyczynami powodzi lub suszy, lub też gdy na skutek działalności ludzkiej dochodzi do skażenia środowiska.

Z praktycznego punktu widzenia ważniejszy być może jest podział zdarzeń na zdarzenia proste, kiedy zostaje zachowana cała infrastruktura, a przede wszystkim drogi, mosty, linie łączności, szpitale, bazy zaopatrzenia itp.,

1    na zdarzenia powikłane, kiedy zaburzenia infrastruktury, zła pogoda, zamieszki, działania wojenne będą utrudniały, jeśli nie uniemożliwiały wręcz, prowadzenia akcji ratunkowej.

W zależności od skuteczności podejmowanych działań można też określać zdarzenia o charakterze masowym jako opanowane (skompensowane), kiedy sprowadzona na miejsce wypadku pomoc jest wydolna i można rozmieścić wszystkie ofiary w szpitalach, oraz zdarzenia nieopanowane (nieskompensowane), gdy liczba ofiar, a niekiedy rozmiar zniszczeń przekraczają możliwości systemu ratownictwa nawet pomimo uzyskania pomocy zewnętrznej, albo jeśli niewydolne są szpitale, niezdolne do pracy w wymaganym wymiarze czasu lub nieprzygotowane do pracy w warunkach katastrofy.

Im większe są zniszczenia infrastruktury, liczba ofiar czy towarzyszące zdarzeniu dodatkowe okoliczności (jak choćby zagrożenia wynikające np. ze skażenia terenu lub warunków atmosferycznych), tym większego znaczenia nabiera właściwa koordynacja podejmowanych działań, sprawność zarządzania, łączność i zaplecze logistyczne w postaci dostępności odpowiedniego sprzętu i zapasów.

Uwaga:

Prawie nigdy nie można przewidzieć kiedy nastąpi katastrofa, ale da się przewidzieć taką

ewentualność!

Oczywiście najlepszy sprzęt i zgromadzone środki nie będą właściwie wykorzystane, jeśli zabraknie odpowiedniej liczby ludzi dobrze przygotowanych do czekających ich zadań i kierowanych właściwą motywacją. Trzeba jednak podkreślić, że sama odwaga, najlepsze nawet chęci i gotowość poświęcenia się w imię wyższych wartości nie zastąpią umiejętności, opanowania standardów postępowania i wyposażenia przygotowanego na wypadek takich zdarzeń. Akcja ratownicza w wypadku katastrofy nie powinna być polem do popisu dla amatorów, zarówno w bezpośrednich działaniach, jak i w zarządzaniu, tylko ostatecznym sprawdzianem możliwości zawodowców, możliwości wynikających z poprawnego planowania i ćwiczenia, zanim do takiego zdarzenia dojdzie.

Znaczy to, że właściwie zawsze możemy uważać, iż istnieje stan zagrożenia. Różne mogą być tylko rodzaje zagrożeń i różne prawdopodobieństwo ich wystąpienia. Samo zdarzenie zmusza do działania, którego efektywność zależy w bardzo dużym stopniu od przygotowania na taką ewentualność. Konsekwencją zdarzenia powinna być też, już po wszystkim, refleksja czy nie można było zrobić czegoś więcej i lepiej. Nie zawsze można dokładnie ustalić indywidualną odpowiedzialność zarówno za sam fakt wystąpienia katastrofy, jak i prawidłowość podjętych wtedy działań, ale zawsze powinno się wykorzystać zebrane doświadczenia w celu lepszego przygotowania na wypadek następnej takiej lub podobnej sytuacji.

Medycyna katastrof jest tą częścią medycyny ratunkowej, która wspólnie ze specjalistami w dziedzinie zarządzania, pożarnictwa, ratownictwa chemicznego, prawnikami i innymi specjalistami stara się znajdować optymalne rozwiązania systemowe i wypracowywać standardy postępowania medycznego i organizacji w wypadkach masowych.

Należy sobie bowiem zdawać sprawę z tego, że w przypadku ratownictwa medycznego poszczególne służby ratownicze od dawna nie działają już same. W codziennych wypadkach drogowych trudno sobie wyobrazić sprawne działanie zespołu ratownictwa medycznego bez współpracy ze strażakami. Im bardzie skomplikowana sytuacja powstaje w wyniku katastrofy, tym bardziej rośnie rola prawidłowego zarządzania, koordynacji działań różnych służb i wsparcia logistycznego.

I chociaż w tym wszystkim dalej będzie chodziło o to, by chory szybko spotkał lekarza, nie uda się to bez współpracy z ogromną machiną organizacyjną, bez której służby medyczne tracą możliwość udzielania pomocy czekającym na nią ofiarom wypadku. Podstawowym celem niniejszego opracowania jest chęć przybliżenia tej problematyki lekarzom, pielęgniarkom i ratownikom medycznym przygotowującym się do pracy w warunkach katastrof.

2