w031

Organizacja pomocy medycznej w wypadkach masowych i katastrofach

zdarzeniu lokalizacja umożliwia najlepszy wgląd w bieżącą sytuację, rozeznanie skali potrzeb i możliwość szybkiego podejmowania właściwych decyzji. Następny, również bardzo istotny, powód to obecność na miejscu przedstawicieli wszystkich służb biorących udział w akcji, którzy mają wtedy łatwy i bezpośredni kontakt zarówno z dowodzącym akcją, jak i wzajemny.

W punkcie dowodzenia zapadają konkretne decyzje dotyczące podejmowanych działań, np. co do użycia różnorodnego sprzętu, a z medycznego punktu widzenia decyzje o rozpoczęciu doraźnego leczenia i transporcie chorych z miejsca wypadku do szpitali lub ośrodków specjalistycznych. Tak więc poziom wykonawczy styka się wówczas bezpośrednio z poziomem taktycznym. Na poziomie wykonawczym działają zwykle skierowane na miejsce wypadku zespoły ratownictwa medycznego, czyli lekarze, pielęgniarki i ratownicy medyczni.

Nieodzownym zapleczem działań podejmowanych na miejscu zdarzenia musi być centrum operacyjne pracujące na poziomie strategicznym. Przy sprawnej łączności może być ono zlokalizowane nawet w znacznej odległości od miejsca toczącej się akcji. Decyzje tu podejmowane muszą się opierać na zakresie informacji otrzymywanych z poziomu taktycznego. Taką funkcję może pełnić powiatowy sztab kryzysowy, który pracuje opierając się na strukturze i rozbudowanych liniach łączności CPR. Z powodów omówionych wcześniej nie powinien on z oddali próbować bezpośredniego dowodzenia akcją, a jedynie koncentrować się na udzielaniu jej maksymalnej pomocy.

Przede wszystkim należy zająć się koordynowaniem niezbędnych działań na szeroko pojętym zapleczu. Jeżeli jednak na miejscu zdarzenia nie ma ludzi, którzy byliby w stanie właściwie kierować akcją, może odpowiednio do tego przygotowana osoba z centrum udać się na miejsce wypadku i tam przejąć dowodzenie jej całością lub częścią. Głównymi jednak zadaniami dla poziomu strategicznego jest zabezpieczenie redystrybucji potrzebnych zasobów (także jeśli chodzi o personel), w razie konieczności nawet z sąsiednich powiatów lub województw. W takich sytuacjach powinien uaktywnić się wojewódzki sztab kryzysowy. Oznacza to, mówiąc bardziej potocznym językiem, wysyłanie na miejsce zdarzenia odpowiedniej do potrzeb liczby zespołów ratownictwa medycznego, innych środków transportu i specjalistycznego sprzętu, a czasem także zespołów medycznych ze szpitali.

Kolejnym zadaniem do wykonania na poziomie operacyjnym jest zawiadamianie o wypadku masowym okolicznych szpitali i ośrodków specjalistycznych oraz stawianie ich w stan gotowości do przyjmowania zwiększonej liczby pacjentów, a następnie monitorowanie ich wydolności. Inaczej mówiąc, chodzi o bieżące orientowanie się ilu pacjentów i w jakim stanie każdy okoliczny szpital może przyjąć, tak by udzielić im bezzwłocznie potrzebnej pomocy. Należy z naciskiem stwierdzić, że podawanie w takich sytuacjach przez pracownika szpitala nieprawdziwych informacji ma cechy przestępstwa, gdyż może znacząco wpłynąć na losy niektórych ofiar. Jest to zadanie istotne, skierowanie bowiem zbyt dużej liczby ofiar masowego wypadku do jednego szpitala, zwłaszcza wymagających pilnej pomocy, może spowodować tam „katastrofę” i sprawić, że okaże się on w pewnym momencie niewydolny. Bywa to niestety jedną z przyczyn nieopanowania - nieskompensowania katastrof.

Dlatego mając informacje o bieżącej wydolności szpitali, można odpowiednio kierować do nich odjeżdżające z miejsca wypadku ambulanse transportujące chorych i inne środki transportu służące doraźnie do przewozu poszkodowanych. Innym rozwiązaniem może być przekazywanie tych informacji koordynującemu medyczne działania ratunkowe na miejscu, a on, opierając się na lepszej ocenie własnej stanu pacjentów, może ich odsyłać w odpowiednich kierunkach, czasem wprost do ośrodków specjalistycznych. O tym, które rozwiązanie zostaje przyjęte, powinien decydować lokalnie przygotowany plan zabezpieczenia ratunkowego.

Centrum operacyjne jest też właściwym miejscem, w którym powinno się organizować udzielanie informacji rodzinom i bliskim ofiar masowego wypadku. W tym celu powinno się uzyskiwać bieżące informacje dotyczące ich rozmieszczania w szpitalach i szybko podać do publicznej wiadomości odpowiednie numery telefonów. Z tym łączy się też organizowanie informacji o wypadku dla radia, telewizji i prasy. Kolejność tych mediów nie jest przypadkowa, bo zależy od praktycznej szybkości przekazywania istotnych informacji, a czasem i wskazówek dotyczących postępowania dla szerokiej publiczności. W dużych zdarzeniach o charakterze masowym, zwłaszcza w miastach, bywa że zmieniać się musi układ komunikacyjny, co wprowadza zamieszanie na ulicach i powoduje niepokój. Zapobiec temu może podawanie możliwie dużo informacji i wskazówek przez radio i głośniki rozmieszczane w ruchliwych punktach miasta.

Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem, podobnie jak w większości innych krajów, jeżeli w akcji ratunkowej biorą udział jakieś jednostki KSRG, ich dowódca jest automatycznie kierującym działaniami ratowniczymi, a więc dowódcą wszystkich służb, w tym także i medycznych. Jedynym wyjątkiem mogą być akcje w wypadku aktów terroru, kiedy utrzymuje się wynikające z nich niebezpieczeństwo, bo wtedy dowodzenie obejmuje policja. We wszystkich innych sytuacjach to oficer straży pożarnej ma głos decydujący. On, m.in. swoimi działaniami, określa wyznaczoną strefę wokół miejsca zdarzenia jako niebezpieczną i jemu podlega koordynujący medyczne działania ratunkowe, a więc przełożony zespołów medycznych.

W obrębie strefy niebezpiecznej działają wyłącznie ratownicy PSP, a niekiedy w szczególnych sytuacjach leka-rze-strażacy. Działanie w strefie, która z powodu różnorakich utrzymujących się zagrożeń - takich jak ogień, uwolnione lub grożące uwolnieniem substancje toksyczne czy też możliwość zawalenia się budynku — jest uznana za niebezpieczną, wymaga odpowiedniego wyszkolenia oraz właściwych ubrań ochronnych i specjalistycznego sprzętu. Wprowadzenie w jej obręb personelu innych służb, które nie spełniają tych wymogów, mogłoby stworzyć dla

31