Podstawowe napięcie naczyń krwionośnych miogenne i neurogenne polega na ciągłym skróceniu elementów kurczliwych w ścianach naczyń, a zwłaszcza w naczyniach oporowych (małe tętnice, arteriole, metarteriole, zwieracze przedwłośniczkowe, zespolenia tetniczo-żylne). Zwiększenie napięcia podstawowego zwęża naczynia, a zmniejszenie - rozszerza.
Miejscowa regulacja przepływu krwi dokonuje się pod wpływem aktywnych związków chemicznych, powstających w tkankach otaczających naczynia, w samej ścianie naczyniowej lub dopływają z krwią z wnętrza naczyń.
Czynniki miejscowo rozszerzające naczynia krwionośne:
> zmniejszenie p O2 i pH
> wzrost p CO2
> wzrost stężenia kwasu mlekowego, adenozyny, ATP, jonów potasowych
> wzrost ciśnienia osmotycznego
> histamina, która powstaje w różnych narządach i znajduje się w ziarnistościach
komórek tucznych tkanki łącznej oraz w płytkach krwi i granulocytach zasadochłonnych. Silnie rozszerza naczynia mikrokrążenia i zwiększa przepuszczalność ścian w naczyniach włosowatych. W małych stężeniach poprawia ukrwienie czynnych narządów (np. pracujących mięsni
szkieletowych). W większych stężeniach patologicznych (alergia, anafilaksja, działanie energii promienistej, oparzenia) osłabia mięsień sercowy i tak mocno rozszerza naczynia włosowate, że gromadzi się w nich za dużo krwi, wskutek czego następuje spadek ciśnienia i niedokrwienie narządów, zwłaszcza mózgu (wstrząs histaminowy).
> kinina (podobna do histaminy) kurczy trzewne mięśnie gładkie, rozszerza naczynia włosowate, zwiększa przepuszczalność ich ścian, powoduje przyciąganie i akumulację leukocytów, uczestniczy w mechanizmie zapalenia, obrzęku i odczuwania bólu.
> Prostaglandyny (jest ich we krwi mało i są szybko unieczynniane) podzielono na 3 grupy: PGE - rozszerzają naczynia mikrokrążenia; PGA - obniżają ciśnienie krwi; PGF — wpływają na naczynia zwężająco.
74