Wykłady z polskiej fleksji9

140 Klasyfikacje leksemów i form wyrazowych

Forma wyrazowa	Nazwa leksemu	Część mowy	Współrzędne paradygmatyczne	W opisie Saloniegn
bodajby-	BODAJBY	partykuła		party kuło-przy słówek
cudze	CUDZY	przymiotnik	B. Im, n	przymiotnik, form.i
				nieprzysłówkowa
dzieci	DZIECKO	rzeczownik	B. Im
-ś uczył	UCZYĆ	czasownik	forma osobowa, orzek,	czasownik właściwy
			przesz, o2, lp. mos
choć.... ale...	CHOĆ..., ALE...	spójnik
ubogo	UBOGO	przysłówek	sir	UBOGI, przymiotnik.
				forma przysłówkowa
chędogo	CHĘDOGO	przysłówek		CHĘDOGO, przy
				miotnik, forma przy
				słówkowa
i	1	partykuła		party kuło-przysłówek
na	NA	przyimek
równej	RÓWNY	przymiotnik	Ms, lp, ż, str	przymiotnik, forma 1
				nieprzysłówkowa
drodze	DROGA	rzeczownik	Ms, lp
kark	KARK	rzeczownik	B, lp
skręcić	SKRĘCIĆ	czasownik	bezokolicznik	czasownik właściwy 1
można	MOŻNA	predykatyw	forma finitywna, orzek.	czasownik niewłaści-l
			ter	wy
nie	NIE	partykuła		partykuło-pizysłówek 1
od razu	OD RAZU	przysłówek		partykuło-przysłówek 1
Kraków	KRAKÓW	rzeczownik	B. lp
zbudowano	ZBUDOWAĆ	czasownik	bezosobnik, orzek	czasownik właściwy 1
Ważniejsze terminy

Leksemy pełnoznaczne - takie, które znaczą coś samodzielnie.

Leksemy niepełnoznaczne - takie, które znaczą coś tylko w połączeniu z innymi leksemami.

Leksemy autosemantyczne - to samo, co leksemy pelnoznaczne.

Leksemy synsemantyczne - to samo, co leksemy niepełnoznaczne.

Leksemy asyntagmatyczne - takie, które funkcjonują prymamie jako samodziel wypowiedzenia.

Leksemy syntagmatyczne - takie, które funkcjonują prymamie jako składnik wypowiedzeni albo wykładnik relacji syntaktycznej między składnikami wypowiedzenia. Odpowiedni do tego dzielą się na leksemy autosyntagmatyczne i synsyntagmatyczne.

Leksemy autosyntagmatyczne - takie, które funkcjonują prymamie jako składnik wypowiedzenia.

Leksemy synsyntagmatyczne - takie, które funkcjonują prymamie jako wykładnik relac ji syntaktycznej między składnikami wypowiedzenia.

Dopowiedzenia - w niektórych opisach gramatycznych leksemy używane samodzielnie, zależne od kontekstu zdaniowego (w przeciwieństwie do także samodzielnych, ale niezależnych od kontekstu wykrzykników).

Iforma finitywna - forma czasownikowa występująca w funkcji orzeczenia, tj. forma osobowa lub bezosobnik. Jej obecność jest warunkiem koniecznym, aby dane wypowiedzenie było i zdaniem.

Ćwiczenia

|. Do jakich klas gramatycznych należą następujące leksemy w klasyfikacji Salonicgo: [ BĘC, CZTERECHSETNY, MY, PODWÓJNY. PÓL, SKĄDŻE ZNOWU. TAMTEN, I TUŻ, WBREW, ZANIM, ŻEBY?

t). Jakie leksemy w klasyfikacji Saloniego są reprezentowane przez następujące formy V wyrazowe: bardzo, błyskawicznie, kupno, kupowanie, kupując, kupujący, trzeciego, trojako, | trojga, was, najkrócej! Wskaż formy kanoniczne tych leksemów i ich klasy gramatyczne. I, W którym z następujących zdań słowo skądże jest dopowiedzeniem, a w którym jest inną j częścią mowy?

(1)    On nas chyba widzi? - Nie, skądże.

(2)    Nie oczerniam go. skądże, jestem w ogóle daleki od wytaczania zarzutów.

(3)    Skądże to państwo idą?

(4)    Skądże mogę wiedzieć?

I, Dokonaj rozbioru gramatycznego następującego tekstu, posługując się zaproponowanym B w tej książce podziałem leksemów i wprowadzonym tu repertuarem kategorii fleksyjnych. Chwaliła się raz rzepa przed całym ogrodem.

Że jest bardzo smaczna z miodem.

Na to miód się obruszy i tak jej przygani:

- A ja jestem smaczny i bez pani!

(J. Brzechwa, Rzepa i miód)

I, takie zmiany powinieneś wprowadzić do rozwiązania poprzedniego ćwiczenia, aby I rozwiązanie było zgodne z klasyfikacją leksemów Saloniego?

Tematy do dalszych studiów

BSpróbuj zdefiniować części mowy, jakie są używane w lej książce, za pomocą drzewu Bdzialów binarnych. Pamiętaj, że może być wiele takich drzew.

V

■ Zapoznaj się z klasyfikacją leksemów nieodmiennych Grochowskiego (IW7). Spróbuj By koi zy stać ją do sklasyfikowania wyrazów w jakimkolwiek tekście, np. prasowym.

K

I W języku wyrażeń arytmetycznych występują trzy „części mowy": liczby, znaki ■/i.ilaiiia (dodawania, odejmowania, mnożenia, dzielenia) i nawiasy. Poprawnymi wyrażę Brum tego języka są np.:

f 10

V 10 + 2 F I IO + 2)/3 P((IO+2)/3-l>3

Itapmponuj kryteria składniowe, które pozwolą wyróżnić te trzy „części mowy". Następnie |np'ttponuj kryteria semantyczne Czy możesz użyć też kryteriów fleksyjnych?