Untitled 7

gicznej osiągały po jej zakończeniu najlepsze postępy w początkowej nauce czytania, gdyż trening ułatwiał im szybkie opanowanie alfabetycznej strategii czytania (Maurer, 1994). Potwierdza to jego wartość jako metody stymulującej rozwój. Wszystkie umiejętności elementarne dla czytania i pisania, kształtowane w toku realizacji programu, ulegały istotnemu podwyższeniu. Największy wpływ na postępy w początkowej fazie nauki czytania miał jednak, uzyskany pod wpływem treningu. poziom wyodrębniania w słowach głosek końcowych, który stanowił swego rodzaju potwierdzenie osiągnięcia w wyniku treningu umiejętności koncentrowania się na fonemach, tak istotnej dla szybkiego nabywania trwałych skojarzeń głoska — litera.

Materiał rysunkowy jest czarno-biały, gdyż chodzi o maksymalną koncentrację na zadaniach, która, przez wprowadzenie koloru, mogłaby ulec zakłóceniu u tych dzieci, które łatwo rozpraszają się pod wpływem bodźców sytuacyjnych. Dzieci mogą oczywiście kolorować obrazki po wykonaniu zadań kształtujących świadomość fonologicz-ną. Maksymalnej koncentracji na wymaganiach zadań ma sprzyjać też zmiana poleceń dotyczących oznaczania wybranych par obrazków (przez obrysowywanie, oznaczanie znakiem X, krzyżykiem, kropką, przekreślanie itp.). Jest to zarazem trening zachowania się w sytuacjach zadaniowych typu szkolnego. Rysunki mają postać konkretnych przedmiotów lub osób. Jednak nie zawsze wywołują takie skojarzenia, jakie przypisały im autorki polskiej wersji ćwiczeń. Dlatego jest bardzo ważne, aby przed rozpoczęciem ćwiczeń uzgodnić z dziećmi nazwy obrazków na każdej stronie, zgodnie z podanym zestawem słów znajdujących sic na stronie poprzedzającej dany typ ćwiczeń.

Celem czytania i pisania jest porozumiewanie się z innymi ludźmi za pomocą kodu graficznego, tj. uświadamianie sobie przez czytającego treści tekstu lub przekazywanie przez piszącego określonych treści w formie graficznej. Dlatego już podczas przygotowywania dzieci do systematycznej nauki czytania i pisania ważne jest zwracanie uwagi na kształtowanie i rozwijanie umiejętności istotnych dla zrozumienia znaczenia słów, zdań i większych fragmentów tekstu. Oprócz ćwiczeń świadomości fonologicznej dzieci powinny uczestniczyć w ćwiczeniach rozwijających słownictwo, koncentrujących uwagę na tekstach słuchanych, zaznajamiających zc strukturami zdaniowymi oraz rozwijających zdolność rozumienia mowy zdaniowej. Wiele lakiełi ćwiczeń znajduje się w materiałach wykorzystywanych przez nauczycielki przedszkoli i klas młodszych, które zaw ierają leż propozycje ćw iczeń fonologicznych. Celem tego opracowania było uwrażliwienie nauczycieli i wszystkich zainteresowanych na znaczenie świadomości fonologicznej w szybkim nabywaniu skojarzeń głoska - litera jako podstawy dla przetwarzania znaczeń słów i treści wypowiedzi.

W polskiej literaturze psychologicznej i pedagogicznej niepowodzenia w^r początkowym etapie czytania i pisania najczęściej są ujmowane jako następstwo zaburzeń perccpcyjnych u dzieci. Zbył mało zwraca się uwagi na fakt, że czytanie i pisanie to czynności intelektualne, oparte na przetwarzaniu informacji, w których przetwarzanie fonologiczne stanowi jedynie niezbędny początek, warunkujący przetwarzanie znaczeń i treści (Jager-Adams. 1994). Zbyt mało uw'agi zwraca się również na fakt, że słuch fonematycz-ny stanowi wstępny warunek uzmysłowienia sobie przez dzieci fonologicznej struktury słów oraz że same ćwiczenia podwyższające jego poziom nie stanowią wystarczającego przygotowania do uczenia się skojarzeń głoska litera. Nie wszyscy zainteresowani tą problematyką wiedzą, że tylko około 1/3 dzieci doznających niepowodzeń w opanowaniu techniki czytania i pisania wymaga usprawnienia wzrokowo-przestrzennego, gdyż w' tej sferze leży główna przyczyna ich niepowodzeń. Około 90% dzieci z niepowodzeniami w początkowej nauce czytania i pisania wymaga natomiast kształtowania świadomości fonologicznej (Bodcr, 1971).

Tym dzieciom oraz ich nauczycielom i rodzicom polecamy ten podręcznik, którego układ oraz typy ćwiczeń zaczerpnięto z analogicznego opracowania Cattsa i Vartiainen (1993). Materiał słow^r-ny został natomiast wybrany przez słuchaczki Podyplomowych Studiów' Logopedycznych Akademii Pedagogicznej w Krakowie: Elżbietę Kierońską, Grażynę Billewicz, Alicję Kol i Brygidę Zioło, w ramach przygotowywanych przez nie pod moim kierunkiem prac dyplomowych, z wykorzystaniem dostępnych w Polsce opracowań. Mam nadzieję, że praca, wykonana przez ten zespół z ogromnym zaangażowaniem, która spotkała się już z życzliwym przyjęciem Czytelników, będzie dobrze służyć kolejnym grupom dzieci, stojącym przed trudnym zadaniem opanowania umiejętności czytania i pisania.

Alicja Maurer

Kraków, listopad 2002