zagadnienia egzaminacyjne z teorii literatury (214)

/: ' ............;

W orbicie oświeceniowego klasycyzmu zną;d»%v&ic się wiciu europejskich teoretyków i krytyków poezji. We Francji są to Volcaire i Denis Diderot. Należy tez wspomnieć takie nazwisku jak: A. Koudar de La Motte, f de Saiignac de 1-3 Moih Feneloc. Fonteaelle. N. Trublcc, J. Le Rond d' A Lambert.

Dc kręgu klasyków angielskich najeżał A. Pope. Nawiązuje on do Arystotelesa, Horacego, Pscuao-Lor.ginosa. Boileau. Inni klasycy angielscy. Ch. GUdon, J. Dennis, J. A.ddisen, S Johnson.

Główną postacią osiemnastowiecznego klasycyzmu teoretyczno! i te rackicgo w Niemczech jest J.Ch. Gottsched. W swoich pracach dokumentuje on nastawienie klasycystyczne: uznanie dla zerowego cozsadku. niechęć wobec zbytniej swobody, fantazji, kult reguł, myślenie o poezji w kategoriach sztuki i za pomocą pojąć gatunkowych. Zbliżone stanowisko zajmuje CU.5. Gcllert.

Klasycy zujaca poetyka wioska ma swego reprezentant przede wszystkim w osobie G.V. Grauiny, W tym samym okresie publikuje swe rozprawy L.A. Muratori, piszą, także P Calepio, G.Ćalopreso, P. Metascsio. F. Savcria.

Do poglądów włoskich, a także francuskich eoretyków poezji odwołuje się badacz hiszpański Don Ignacio de Łuzan. Nic omieszkam wspomnieć o innym Hiszpanie - Benito Jeronimo Feijoo.

Jedaytn z dokumentów sformułowanej świadomości teoretycznej polskiego klasycyzmu oświeceniowego był poemat Wacława Rzcwulskiego O nauce wieiszcpiskiej. Problematyką poezji interesował "sięTówtaeż Adam K;azimierz-ezanoryski:.-Swoistym kodeksem-zasad-r^órcż^h-ptjkkfosoiclasycymu-stało^rię^-’ wierszowane dzieło Franciszka Ksawerego Dmochowskiego Szuka Rymocwórcza. T en dydaktyczny poemat o poezji odwołuje sic zarówno do starożytności, jak i do siedemnastowiecznych i osiemnastowiecznych teoretyków. W czterech, kolejnych pieśniach polski aucor omawia zasady poezji, normy tworzenia t gatunki poetyckie, formułuje także ogoine uwagi pod adresem sztuki poetyckiej i jej rwórców.

Samo wska-Tcmeriusz E., Doktryna osiemnastowiecznego klasycyzmu [w:] Przeszłość pueykJ, Warszawa 1995 rok.

Klasycyzm - pojęcie niejednoznaczne, znaczeniowo neutralne, poie znaczeniowe tego wyrazu wg. Władysława Tatarkiewicza jest rozlegle, występuje ono w różnorodnych kontekstach, które modelują jego znaczenie. Jako termin literacki zaczęło funkcjonować dość późno. Przyjęło się pod koniec XIX w. i utrwaliło w I dwudziestoleciu wieku następnego.

W Polsce przymiotnika „klasyczny” (łata SO XVIII w.) zaczęto używać w związkach frazeologicznych ze słowem autor w znaczeniu starożytny, a zarazem doskonały wzorcowy.

N'p. „Zbiór potrzebniejszych wiadomości" i. Krasicki: „(...) klasycznymi autorami nazywają sic ci. którzy u Greków i Rzymian pisali księgi w różnych materiach wyborne/' Wyraz ten wiec pojawił się w polszczyżnie jako słowo u wyraźnej intencji oceniające; i dodatnim zabarwieniu. ale nie występował początkowo w funkcji terminu literackiego.

Pod koniec XIX w. Jdasyyznr* był w piśmiennictwie polskim - podobnie jak w europcjskicjhistorii lit. - terminem lit. powszechnie używanym. Zatarciu uległ jego charakter wartościujący. Klasycyzm rozpatrywano w opozycji wobec romantyzmu.

Do przypadków r.ąjczęscrzych należało używanie terminu „k" jako nazwy całej epoki historycznej w lit. poi. Przyjmowano, iz zasadnicze wyznaczniki k. określały całą literaturę epoki, a wszelkie odrnianości traktowano jako zj£v» iska drugorzędne, albo tsź prekursorskie wobec całkowicie nowych dążeń literackich

Orientacje przeciwstawna, powyższej koncepcji ceprezentował pogląd, iż k to sformułowana teoria esiecyczno-literacka. zawaits przede wszystkim-w rozprawkach i poematach normatywnych. Okładało się przy tym, iz teorii: ta pozostawała w jakichś związkach z twórczością poetycką, jednak główny nacisk kładziono na doktrynalny charakter zjawiska i w tym właśnie upatrywano jego istotę.

Suanwiskn trzecie. najczęściej jiujaWsaiące siu w ridwszycli pracach na lemai pobkiczo oświeceniu sprowadza sic do określenia klasycyzmu jako stylu. Swoistość stylu upatrywano nie tylko w sposobach jezykwej budowy utworów, ale także w zabiegach kompozycyjnych, a nawet wwtorzc norm gatunkowych.

Najbardziej konsekwentna t spójna koncepcja klasycyzmu w literaturze polskiej zprezentowana została w rozprawie Stanisława Pietraszki Dohryna literacko polskiego kiasycyzsr.u. Opowiada się autor za przyznaniem temu terminowy, rangi pojęcia ogólnego i szerokiego Jest to pierwsza uporządkowana i umotywowana koncepcja klasycyzmu jako kategorii interpretacyjnej, scalającej pewien zespół istotnych stwierdzeń • problemów literackich.

Inna ceria mówi. iż klasycyzm pesiada walor ponadczasowy i stosowana jest do twórczości różnych momentów dziejowych. Cięcia ahistoryczne przybierać mogą przy tym postać dwojaką: