Zdjęcie3903

64 totdnd 1 PriMir dnkta#

2.5. Definicja kryterialna czy opis kliniczny?

U schyłku XX wieku próby uporządkowania sposobu definiowania dydek sji dokonała Uta Frith. proponując w 1999 roku, aby zjawisko to wyjaśnij na trzech poziomach - biologicznym, poznawczym i behawioralnym (por. Wprmudzeme). Pozwala to na uporządkowanie wiedzy o dyslcksji i sposobów jej opisywania. Definicje różnych autorów - o czym można było się przekonać po powyższej analizie - często koncentrują się tylko na jednym poziomie z pominięciem lub marginalnym potraktowaniem pozostałych. Frith (1999) uważa, że definiowanie dyslcksji tylko na jednym poziomie -biologicznym, poznawczym lub behawioralnym - prowadzi do nieporozumień. Aby w pełni zrozumieć zjawisko dyslcksji, należy uwzględnić jednocześnie te trzy poziomy oraz rozważyć wpływ czynników kulturowych, które mogą nasilać lub zaostrzać jej objawy i skutki. Zgodność dotyczy głównie tego, że dyslcksja jest zaburzeniem neurorozwojowym o biologicznych podstawach, które wpływają na przetwarzanie mowy oraz wiele objawów klinicznych.

EUine Miles w jednej ze swoich znaczących publikacji, stawia w tytule pytanie: „Czy jest możliwa (jedna) definicja dyslcksji?” (1995, s. 37). Twierdzi ona, że dyslcksja w swej złożoności nie może być precyzyjnie i zwięźle zdefiniowana - dla różnych celów odmienne cechy tego zjawiska mogą być uwypuklane - co doskonale dokumentuje analiza definicji z bloku rozszerzającego 11. Wiąże się to także z tym. że dysleksja jest przedmiotem badań interdyscyplinarnych i badacze nic zawsze mówią podobnym językiem i używają takich samych kategorii pojęciowych. Miles twierdzi, że bardziej adekwatne byłoby używanie opisu (description) niż definicji lego zjawiska.

Próbą właśnie takiego opisu, ukierunkowanego głównie na diagnozę, jest zdefiniowanie dyslcksji przez Szczerbińskiego (2007). Wychodząc od definicji o dużym stopniu ogólności, zaprezentowanej w podrozdziale 23, autor ten próbuje udzielić odpowiedzi na najważniejsze pytania będące źródłem kontrowersji i nieporozumień wokół dyslcksji Należą do nich:

-    Czy termin „dysleksja rozwojowa” można stosować w odniesieniu do wszelkich objawów trudności w czytaniu i pisaniu (błędów, wolnego tempa, słabego rozumienia, itd.)?

-    Na jakiej podstawie rozstrzygnąć, czy trudności w czytaniu i pisaniu rzeczywiście nie wynikają z niskiej inteligencji, zaniedbań środowiskowych (a zwłaszcza nieodpowiedniego nauczania) czy wad narządów zmysłów?

es

2S. Definicja krytcrulna czy opi* kliniczny ?

-Jabjesl związek między dyslcksją a innymi zaburzeniami rozwojowymi?

—    Jakie są przyczyny dyslcksji?

-    Czy istnieje jedna dyslcksja czy raczej wiele dyslcksji (kilka odrębnych zaburzeń o pewnych wspólnych cechach odnoszących się doczytania)?

-    Jak interpretować „nasilenie” trudności w czytaniu i pisaniu, aby „zasługiwały” one na miano dyslcksji?

—    Na czym ma się opierać i czemu ma służyć diagnoza dyslcksji?

W rezultacie wnikliwej analizy prac wielu autorów Szczerbiński próbuje odpowiedzieć na powyższe pytania, co ze wszech miar zasługuje na przytoczenie niemal w całości (blok rozszerzający 2.2).

Blok rozszerzający 2.2

Opis dyslekSJi rozwojowej w ujęciu Marcina Szczerbi ńsłdego (2007, S. 47-70)

1.    Podstawowymi objawami dyslcksji są trudności w przetwarzaniu pisma na poziomie pojedynczych wyrazów: błędno irtub powolne dekodowanie czytanych wyrazów oraz ich błędne enkodowarwe (zapis). Powyższe trudności mogą utrudniać rozumienie czytanych tekstów, formułowanie wypowiedzi pisemnych i prowadzić do opóźnień w nabywaniu wiedzy oraz rozwoju pojęciowym. Te druga grupa trudności nie należy jednak do istoty dyslcksji. lecz stanowi joj potencjalny skutek.

2.    Dyslcksja to zaburzenie uczenia się - mówimy o niej tytko wtedy, gdy trudności są poważno oraz uporczywe.

3.    Dyslcksja to zaburzenie rozwojowe - jej objawy (a być może także mechanizmy) zmieniają się z wiekiem.

4.    Dyslcksja Jest niezależna od Inteligencji i w zasadzie można Ją diagnozować na każdym poziomie rozwoju Intelektualnego. Diagnozy takiej nałoży Jednak unikać u osób ze stwierdzonym upośledzeniem umysłowym (IQ < 70), przede wszystkim dlatego, że stwierdzenie dyslcksji ma w tym kontekście niewielkie znaczenie praktyczne.

5.    Patomechaniżmy dysleksji są przedmiotem kontrowersji. Nie ma zgody co do tego.

czy dysiefcsja Jest Jednorodnym syndromem (o Jednym podstawowym patomcchanizmłe) czy też istnieje wiele przyczynowo odmiennych jej typów. Obecnie najlepiej udokumentowanymi teoriami dysleksji wydają się: teoria deficytu fonołoglcznego oraz teoria podwójnego deficytu.    ^

6.    Pełne wyjaśnienie dysleksji wymaga opisania Jej trzech poziomów: objawowego, poznawczego oraz biologicznego, oraz ich interakcji ze środowiskiem.

7.    Trudności w przetwarzaniu pisma typowe dla dysleksji mogą również wynikać z zaburzeń narządów zmysłów... Trudności tego rodzaju nie są dysleksją.

8.    Trudności opisane powyżej występują na kontinuum nasilenia (od bardzo łagodnych do bardzo poważnych). Decyzja diagnostyczna w postaci alternatywy -dyslcksja - brak dysleksji’ wymaga przyjęcia pewnego punktu odcięcia na tym kontinuum....