Zdjęcie4010

276 Jbudzial 10. Jriykowo-pornawcM korclaty dyllctaji

Już w lalach 80. Jorm (1985) zwrócił uwagę na to, że zdolnoić do przechowywali ja i wydobywania kodu fonologiczncgo z magazynu pamięć trwalej ma istotny związek z występowaniem zaburzeń czytania. Szczegół, nie istotne w jego opinii było zapamiętanie kolejności poszczególnym elementów, czyli porządku informacji. Deficyt ów, zdaniem Jorma, determinuje funkcjonowanie pamięci „operacyjnej” (woriang memoty), a szczególnie tzw. węzła artykulacyjnego, który specjalizuje się w tymczasem* przechowywaniu małych porcji informacji kodowanych fonołogicznic. Ni trudności w zapamiętywaniu „struktur czasowych" i problemy z odwalaniem struktur rytmicznych przez dzieci dyslektyczne zwróciła uwagę ufcit Spionck (1985)wswpjej teorii (por. rozdz. 3). W tym samym okresie Ufe| (1984) stwierdziła, że dzieci z trudnościami w czytaniu nie potrafią mfe. bywać z pamięci wrażeń w porządku zgodnym z ich prezentacją, niezależnie: od tego, czy dotyczy to bodźców werbalnych czy wizualnych. Wami tempa ich prezentacji dodatkowo utrudnia przypomnienie da«p porządku (por. hipotezę deficytu przetwarzania czasowego - rozdz.3).

Badania wskazują, że Osoby ze specyficznymi trudnościami woju niu i pisaniu mają normalną, typową dla ich poziomu wieku, pojemność pamięci dla informacji wizualnych, ale pojemność ta jest istotnie nioig-sza dla informacji o charakterze werbalnym (Halinę 1981; ShanMct iwsp. 1979).

Czas przechowywania informacji w pamięci krótkotrwałej jest krótsi (normalnie uznaje się, że wynosi on około 4 sekund), co sprawia, że 0Kb z dyslelcsją mają wyraźne problemy z zapamiętaniem sekwencji miotący Podobne problemy ujawniają się w rozwiązywaniu pamięci zadań matemr tycznych. Topowym przykładem deficytu pamięci krótkotrwałej są takie niskie wyniki uzyskiwane przez osoby z dyslcksją w zadaniach typu Powtarza nie cyfr (podtest ze skal inteligencji Wechslera WISC-R i WA1S-R). zwłaszcza w jego części Wprost, która wymaga powtórzenia coraz dhitajd sekwencji liczb, bezpośrednio po ich usłyszeniu (por. rozdz. 9).

. Uzasadnień teoretycznych dla faktu osłabienia pamięci krófc trwalej poszukuje się w różny sposób. Uważa się powszechnie, że materiał werbalny jest przechowywany w pamięci krótkotrwałej poprzez odnosi nie go do kodu mowy. Główne źródło takiego poglądu to badania Cbonśt (1964), w których wykazał, że ludziom trudniej zapamiętać listę itemóa-gdy są one do siebie podobne, np.ówpdrniż wtedy, gdy bardziej się MS -np.iłJ wf,.

Tb zjawisko, znane jako „zakłócający efekt fonetycznego podete*

Siwa" (phonetic cbnfiisabiiily effeci), było obserwowane zarówno u Bał

jak i u dorosłych bez trudności w czytaniu i pisaniu (Hulmc 1988), natomiast nic potwierdzono jego występowania u dyslektyków (Libermann jatp.1977; Mann. Liberman i Shankweiler 1980), co oznacza, że ich zapamiętywanie było równie słabe w obu przypadkach, a „zakłócający efekt fo-Ectyczncgo podobieństwa” nie zadziałał.

Warto dodać, że u dorosłych z dysleksją potwierdzono osłabienie srrtnlnej STM nawet, gdy ich problemy z czytaniem byty w pełni skompensowane (Snowling i Hulme 1997).

Snowling (2000) twierdzi, że najprostszym wyjaśnieniem deficytu pamięci jest to, że osoby z dysleksją mają większe trudności wówczas, gdy trzeba wykorzystywać kody pamięci fonetycznej oraz że występują u nich osłabione reprezentacje fonologiczne słów. To właśnie osłabienie kodowani fonologicznego ogranicza liczbę porcji informacji, które można zatrzymywać w pamięci, co w praktyce ujawnia się obniżonymi wynikami w teslach badających tę funkcję. Może ono także wpływać na poprawność wykonania zadań matematycznych przy dobrze zachowanym rozumowaniu logicznym.

Bardziej szczegółowe badania wskazują, że na kodowanie informacji werbalnych na formy fonetyczne w STM wpływ mają jeszcze dwa inne czynniki:

1)    mechanizmy powtórzeniowe, które odświeżają ślady pamięciowe,

2)    procedury redintegralion służące do rekonstruowania zniszczonych reprezentacji pamięciowych (Hulme i Roodenrys 1995). Polegają one na tym, że gdy ślad pamięciowy słabnie — system próbuje „wypełnić” (fili ih)

. brakujące informacje fonetyczne, korzystając z fonologicznie podobnych stów znajdujących się w magazynie pamięci LTM.

Warto tu powołać się na eksperyment Hulme’a i wsp. (1991), w którym osoby dorosłe miały przypominać sobie serie krótkich, średnich i długich słów, a także podobnych co do czasu trwania słów sztucznych. Przy okazji badano także tempo mowy. Zadanie wymagało powtarzania par słów lub pscudosłów tak szybko, jak to możliwe. Wyniki wykazały, że pojemność pamięci (memory span) jest większa dla krótkich wyrazów niż dla długich. Ponadto zarówno dla słów, jak i pscudosłów wystąpiła silna ko-' relacja między tempem mowy a pojemnością pamięci. Wykazano także wyraźny „efekt leksykalności" — zapamiętywanie słów przewyższało zapamiętywanie pscudosłów. Zinterpretowano to jako wpływ LTM na STM, gdyż reprezentacje w pamięci trwałej wspierają zapamiętywanie stów w zadaniach wymagających działania pamięci krótkotrwałej. Można sadzić, że pomocny jest tu mechanizm rekonstrukcji śladów pamięciowych, wspo-