Żołtarz Jezusów 1

181

ŻOŁTARZ JEZUSÓW

CZYLI

PIĘTNAŚCIE ROZMYŚLAŃ O BOŹEM UMĘCZENIU

Za autora tej pieśni elegijnej uchodzi U. Ładysław z Gielniowa, który miał ją ułożyć w r. 1488, jak o tem czytamy w aktach jego beatyfikacji («Cantilena a beato patre Ladislao Gielniovio composita*). Spotykamy ją w dawnych rękopisach i późniejszych drukach szesnastowiecznych. Prof. St. Dobrzycki wyraził pogląd, źe nie jest ona utworem oryginalnym, ale przekładem pieśni czeskiej: «Je£i£e Jidas prodal za penize nuzne...» (PF t. 5, str. 977—985, RA U Wydz. filol. t. 33, str. 106); przeciwko temu twierdzeniu wystąpił Briickner, broniąc autorstwa Giel-niowczyka i dowodząc, że Czesi rychło nasz «Żołtarz» przełożyli i wcielili do swoich kancjonałów («Kwartalnik Historyczny*, t. 14 (19001, str. 653, ŚPRP str. 69).

Wydania. Odpis najstarszy, pochodzący z w. XV, ze zbiorów Swidziń-skiego ogłosił Wł. Chomętowski w SKJ t. 1 (1880), str. 144—6. Dalsze wyd.: Bobowski w PPK str. 83—6 (dodał zwrotki późniejsze), Kryńscy w ZJS str. 418—19. Drugi tekst, z początku wieku XVI, ze zbiorów Bibljoteki Tarnowskich w Dzikowie, wydał Nehring w JA t. 15 (1893), str. 537—9. (Trzeci odpis, nieogłoszony dotychczas drukiem, posiada w tece prof. B. Erzepki w Poznaniu). Tekst, wyjęty z aktów beatyfikacyjnych (w. XVII), wydrukował Nehring w AS str. 297—301; jest on obszerniejszy niż pieśń pierwotna i wraz z późniejszemi dodatkami liczy 27 zwrotek. W pisowni zmodernizowanej ogłosił *Żołtarz» Briickner w ŚPRP str. 70—2. — Tekst niniejszy według rękopisu dzikowskiego. Dla porównania przytaczam poniżej tekst czeski.

Opracowania. Nehring AS str. 184—5. — Dobrzycki, Z dziejów średniowiecznego piśmiennictwa polskiego I. Pieśń postna, przypisywana błog. Władysławowi z Gielniowa. PF t. 5 (1899), str. 977—85. — Tenże, Studja nad średnio-wiecznem piśmiennictwem polskiem. I. O źródłach kilku polskich wierszy średniowiecznych. RATJ Wydz. filol. t. 33 (1901), str. 106. — Briickner, Drobne zabytki języka polskiego XV wieku. RATJ Wydz. filol. t. 25 (1897), str. 231. [Porównanie tekstów: Świdzińskiego i dzikowskiego]; LRPŚ t. 1, str. 186; ŚPRP str. 69. — Łoś PPP str. 437—40. [Uwagi bibljograficzne i językowe]. — Piłat HLP t. 1, cz. 2, str. 302. 312. — Korbut LP t. 1, str. 87—8.

PIEŚŃ O BOŻEM UMĘCZENIU Jesz a iudasz przedal za pyenyądze nesny ¹), bog oczyecz syna vydal na sbawyenye dusne.

Jesz kyedy wyeczerzal, swe czalo roszdavaI, ap(osto)Ii swe szmathne swoya krwya napaval.

PIEŚŃ CZESKA

[Na początku dwie zwrotki, których niema w tekście polskim].

Jeźise JidaS prodal za penize nuzne, buoh otec syna vydal pro spaseni lidske,

Jeźiś kdyź jest yećebal, sve tślo rozdaval, a apostoly sve smutne svu krvi napajel.

^ł) nesny = nędzne.