0002

Czyste metale, fazy międzymetaliczne a także mieszaniny eutektyczne i pcrytektyczne krzepną w stałej temperaturze, co na krzywej krzepnięcia jest widoczne w postaci przystanku temperaturowego, natomiast roztwory krzepną w pewnym zakresie temperatur widocznym na krzywej krzepnięcia w postaci załamania.

W celu uzyskania pełnego wykresu równowagi, temperatury przemian fazow^rych określone przystankami i załamaniami odpowiednich krzywych chłodzenia zaznacza się na osiach pionowych odpowiadających składowi chemicznemu badanego stopu, wykreślonych na w'ykresie w układzie współrzędnych stężeńie-temperatura (Rys. 6.1). W efekcie na płaszczyźnie wykresu otrzymuje się szereg punktów, które po połączeniu ze sobą ciągłymi liniami dają wykres równowagi badanych metali. Linia łącząca punkty początku krzepnięcia stanowi linię likwidusu, zaś linia łącząca punkty końca krzepnięcia - linię solidusu.

Na rysunku 6.1 pokazano przykładowy schemat budowy dwuskładnikowego wykresu równowagi dla metali tworzących eutektykę oraz że rozpuszczalność metalu fi w A jest ograniczona i stała, a rozpuszczalność składnika A w fi jest również ograniczona i maleje z obniżeniem temperatury.

Rysunek 6.la przedstawia zbiór krzywych chłodzenia wykonanych dla czystych metali A i fi oraz pięciu różnych stopów oznaczonych liczbami od 1 do 5 o składzie chemicznym odpowiadającymi pionowym liniom 1, 2, 3, 4 i 5 widocznych na rysunku 6.łb. Zgodnie z regułą faz, metale A i fi oraz stop 3 o składzie eutektycznym krzepną w stałej temperaturze (przystanek) , natomiast stopy /, 2, 4 i 5 - w zakresie temperatur (załamanie). Stopy o składzie chemicznym w zakresie Xj -f X% przechodzą przemianę eutektyczną, co na krzywych krzepnięcia 2, 3 i 4 uwidacznia się w postaci odpowiednio długiego przystanku temperaturowego. Najdłuższy przystanek posiada stop o składzie eutektycznym, zaś inne mają przystanki krótsze, które maleją do zera dla stopów o składzie Xj i X?.

Na krzywej krzepnięcia 5, oprócz załamania związanego z krzepnięciem, widoczne jest drugie załamanie w zakresie chłodzenia w stanie stałym. Załamanie to związane jest z wydzieleniem się wtórnych kryształów fazy ccz kryształów fazy /?. Zbiór punktów odpowiadający załamaniom towarzyszach wydzielaniu kryształów wtórnych tworzy linię, która jest określana terminem - linii granicznej rozpuszczalności w stanie stałym.

cl

0

1 i

-C

u

c

q_c Bjn}BJddLue±

5?

a) zbiór krzywych krzepnięcia, b) wykres równowagi

<Si

-ó

93