001

/ __i_aaaa i e—BaaMMl

9-4

3. Wiadomości ogólne

Dokładność wykonania części charakteryzuje się odchyleniem rzeczywistych wymiarów poszczególnych powierzchni od wymiarów nominalnych oraz odchyleniami kształtów i wzajemnego położenia poszczególnych powierzchni. Dokładność wykonania wymiarów poszczególnych powierzchni określa się tolerancjami na rysunkach roboczych części. Dokładność kształtu poszczególnych powierzchni określa stopień ich przybliżenia dc idealnych geometrycznych powierzchni lub biył, którym' one odpowiadają. Odchylenia kształtu powierzchni współpracują-cych z innymi częściami ( niekołowość,nieprostoliniowość, niewalco-wośó itp.j w wielu wypadkach bardziej wpływają na pracę części w maszynie niż błędy wykonania wymiarów. Dopuszczalne odchylenia kształtu niekiedy podaje się jako część tolerancji wymiarów danej powierzchni, wielkości ich zaś ogranicza się normami.

Dc błędów wzajemnego położenia powierzchni części zalicza się za-: kie, jak: niewspółosiowośó (czopów lub otworów/, nierówncległość, nisprostopadłość ( np. osi otworu do czoła). Błędy te' ograniczone są często odpowiednimi normami (np. dla elementów obrabiarek/ lub ustala się je na podstawie danych statystycznych dla danego typu maszyn. Przedmiot uważa się za obrobiony dokładnie, jeśli całkowity błąd jego wykonania A_w nie przekracza tolerancji 6 założonej przez konstruktora, tzn. jeśli A_w 4 o„

Całkowity błąd wykonania ma postać:

A _w =A„ + A_r.    (7. >)

gdzie: A„ - błąd obróbki,

- błąd nastawienia,

A_u - błąd ustawienia przedmiotu.

Błąd obróbki A_r powstaje wsłcutek tego, że ruchy narzędzia i przedmiotu w procesie obróbki-nie w.pełni odpowiadają ruchom przewidzianym schematem kinematycznym. Spowodowane to może być: .

5\ niedokładnością obrabiarki, uchwytu, kształtowych narzędzi skrawających i narzędzi pomuarowych, b) odkształceniami sprężystymi w układzie GPU, c': zużyciem narzędzi 3krawaj ącycn,

d^N odkształceniami cieplnymi zespołów obrabiarki, uchwytu, narzędzia i orzedmiotu.

e)    błędami kształtów półwyrobu,

f)    odkształceniami spowodowanymi naprężeniami własnymi*

Błąd nastawienia A _n zależy od prawidłowości wzajemnego położenia narzędzia i półwyrobu na początku operacji i od dokładności nastawienia obrabiarki na wymiar.

Błąd ustawienia przedmiotu.-A^pjiPwstaje w wyniku przemieszczenia bazy ustalającej od jej położenia nominalnego. Błąd ustawienia składa się z błędu bazowania A ^ (nazywanego również błędem ustalenia) , błędu zamocowania A_z i błędu położenia półwyrobu spowodowanego niedokładnością uchwytu A

- V^Alb ⁺' ^{+ 4}P - ■    (*•»)

#łąd bazowania jest różnicą maksymalnej i minimalnej odległości basy pomiarowej (kontrolnej) od ostrza narzędzia ustawionego na wymiar. Przyczyną pojawienia się błędu bazowania jest niepokrywanie się bazy kontrolnej i bazy obróbkowej przy obróbce określonych powierzchni części. Błędy bazowania zawsze odnoszą się do konkretnego wykonywanego wymiaru przy określonym sposobie bazowania części.

Błąd położenia półwyrobu pojawia się w wyniku niedokładnego wykonania uchwytu, zużycia jego elementów ustalających i niedokładności ustawienia uchwytu na obrabiarce. Wielkość błędu położenia półwyrobu można ograniczyć odpowiednimi warunkami na wykonanie uchwytów i przez okresowe sprawdzenie użytkowanego uchwytu obróbkowego, aby nie dopuścić do nadmiernego zużycia jego elementów ustalających.

3ł^ędem zamocowania nazywamy różnicę między maksymalną i minimalną odległością bazy kontrolnej od ostrza narzędzia ustawionego na wymiar, powstałą w wyniku przemieszczenia obrabianej powierzchni pod działaniem siły mocującej.

Błędy zamocowania pojawiają się wskuteks niestałości siły mocującej przy mocowaniu ręcznym, odkształcenia przedmiotu, odkształceń elementów ustalająoych i korpusu uchwytu, tzn. wBzystkich ogniw łańcucha, przez który przekazywana jest siła mocująca. Odkształcenia te powodują przemieszczenie bazy pomiarowej półwyrobu względem narzędzia skrawającego ustawionego na wymiar. Aby zmniejszyć błędy zamocowania, zaleca ńię stosować, zamiast ręcznych, zaciski pneumatyczne lub hydrauliczne. Przy obróbce partiami, w określonych warun-