0000008

Rozwój niemowląt i jego zaburzenia a rehabilitacja metodą Vojty

na populacji, której cześć w pierwszym roku życia wymaga leczenia z różnych powodów. Nie można - przekonywa! - uznać jako normy do odniesień zachowań dużej grupy niemowląt leczonych z powodu dysplazji stawów biodrowych, kręczu szyi, asymetrii ułożenia, wiotkości i rozstępów mięśni powłok brzusznych. Wiele z nich ma trudności z leżeniem na brzuszku, bo nie potrafi prawidłowo opierać się na łokciach i przedramionach. W tej populacji kolejne umiejętności w pierwszym roku życia z pewnością pojawią się z pewnym opóźnieniem. Potem, w wieku przedszkolnym czy w wieku szkolnym często stwierdzać będziemy u nich wady postawy albo płaskostopie.

Vojta poszukiwał norm idealnego rozwoju w pierwszym roku życia i opisał, jak wyglądają prawidłowe wzorce ruchu podczas każdej czynności dzieci, w każdym momencie tego pierwszego roku, który wydaje się być najważniejszy dla dalszego dobrego startu w życie. Normy opracowane przez Vojtę i opisane w tej książeczce odnoszą się właśnie do programu idealnego rozwoju niemowląt. Ten program mamy zapisany genetycznie i zdrowe dziecko samo potrafi znaleźć drogę do jego niezakłóconej realizacji. Jest to możliwe pod warunkiem, że komórki i drogi nerwowe „naszego komputera", jakim jest mózg, są zdrowe i właściwie połączone między sobą - tak, że nie ma przeszkód w dostępie do programu i nie ma utrudnień w jego wdrażaniu. Niestety, nie zawsze ma to miejsce.

Niemowlętom, które mają trudności i opóźnienia wynikające z przebytych powikłań okresu płodowego i okołoporodowego należy pomóc. U jednych wystarczą celowe zabawy, a u innych trzeba zastosować intensywne ćwiczenia. Ośrodkowy układ nerwowy znajduje się w fazie niezakończonego rozwoju i pewne procesy jeszcze trwają. Wykorzystując w tym okresie plastyczność mózgu (czyli zdolność do jego kształtowania) łatwiej jest przetorować nową drogę nerwową i uaktywnić zapasowe, zdrowe komórki mózgu. Wtedy będzie mogła nastąpić właściwa realizacja genetycznie zapisanego programu.

Opóźnienie rozwoju ruchowego opóźnia proces doświadczania w najbliższym otoczeniu i przez to pogarsza możliwości poznawcze dziecka. Fizyczne niemożności doprowadzają do frustracji i w końcu do zaburzeń sfery emocjonalnej. Dlatego, jeśli skutecznie ułatwimy dziecku rozwój jego motoryki spontanicznej, efektem będzie także lepszy rozwój psychiczny i bardziej wyrównany rozwój emocjonalny. Właśnie dlatego mówimy o rozwoju psychoruchowym małe-

Wstęp

go dziecka, bo istnieje ścisła zależność stopniowego rozwoju funkcji psychicznych i poznawczych od możliwości ruchowych niemowląt.

Poznanie etapów prawidłowego rozwoju dziecka i kolejności pojawiania się sekwencji tego procesu znacznie ułatwia wczesne wykrycie wszystkich odchyleń od normy. Wskaże, czego i kiedy możemy oczekiwać, jeśli niemowlę rozwija się zupełnie prawidłowo.

Niemożność realizacji programu idealnego rozwoju lub wyraźne opóźnienie tego procesu Vojta traktuje jako wystarczający powód do włączenia ćwiczeń, tak wcześnie, jak jest to możliwe. Ćwiczenia uwolnią niemowlę od jego ograniczeń, poprawią pracę jego własnych mięśni, pozwolą uzyskać zgrabną sylwetkę, wykorzystać talenty sportowe i nie dopuszczą do powstania wady postawy czy płaskostopia. Sprawne ręce będą mogły pięknie pisać i rysować lub grać na instrumencie. Każdy rodzic powinien dokonać własnego wyboru: czy ćwiczyć z dzieckiem, czy zwolnić maluszka od wysiłku i pracy. Najpierw jednak mama czy tata musi wiedzieć, co tak naprawdę wybiera. Świadomość rodziców jest motorem ich działania na rzecz dobrego startu dzieci tak, aby mogły w przyszłości wykorzystać w pełni swoje potencjalne zdolności.

Utrwalone, a więc już nieodwracalne zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego dotyczą, według Światowej Organizacji Zdrowia tWHO), około 7% populacji dzieci na świecie. W tej liczbie mieszczą się znaczne uszkodzenia neuronu centralnego pod postacią mózgowego porażenia dziecięcego, różne rodzaje padaczek, upośledzenia umysłowe, choroby nerwowo-mięśnio-we, choroby uwarunkowane genetycznie i zaburzenia metaboliczne, a także uszkodzenia neuronu obwodowego, do których może być zaliczona przepuklina oponowo-rdzeniowa, okołoporodowe uszkodzenie splotu ramiennego i inne. Częstość mózgowego porażenia dziecięcego oblicza się w Europie na 2-2,5%c w populacji powyżej pierwszego roku życia. Mówimy także o tak zwanych mi-krouszkodzeniach ośrodkowego układu nerwowego, gdy dochodzi do zaburzeń postrzegania zmysłowego i upośledzone jest integrowanie i scalanie poszczególnych wrażeń zmysłowych. W tej grupie mieszczą się dysleksja, dysgrafia, niezgrabność ruchowa, zaburzenie koncentracji uwagi, nadpobudliwość, zaburzenia emocji i zachowania. Dziś wiemy, że w 80% przypadków dysplazji stawów biodrowych u niemowląt przyczyną jest zaburzone napięcie mięśnio-