0000016

Rozwój niemowląt i jego zaburzenia a rehabilitacja metodą Vojty

będzie do skupienia uwagi w szkole na tablicy, na treści lekcji i na tym, co było zadane. Słowem trudności obserwowane na początku drogi mogą manifestować się także potem w czasie zadań szkolnych.

Dziecko w pierwszym kwartale życia wykonuje mnóstwo dość bezładnych i przypadkowych ruchów kończynami górnymi, dolnymi i tułowiem. Otwiera buzię, otwiera dłonie, rozchyla paluszki stóp i jest gotowe wszelkimi sposobami zdobyć oglądany właśnie przedmiot. Ta silna motywacja do nawiązania kontaktu z otoczeniem, do poznawania świata, w końcu do posiadania ładnej zabawki jest oznaką prawidłowego rozwoju psychicznego i warunkiem normalnego rozwoju ruchowego. Silna motywacja i zainteresowanie otoczeniem jest motorem naszych działań już od pierwszych tygodni życia i powoduje, że pewnego dnia kolejna próba wyciągnięcia ręki po upragnioną grzechotkę udaje się.

W pierwszym kwartale niemowlę nie potrafi utrzymać symetrii ciała. Zarówno leżąc na brzuszku jak i na plecach układa główkę na jednym policzku. Leżąc na plecach zwykle obciąża bardziej bark i tułów po stronie twarzowej, a odrywa od podłoża bark po stronie potylicznej. Ta asymetria ułożenia w pierwszych tygodniach wynika z tego, że dziecko rodzi się z nieco odgiętym do tyłu szyjnym odcinkiem kręgosłupa i odgiętą w tył miednicą. Niemożliwe jest więc ułożenie odgiętej główki symetrycznie na kości potylicznej. Jest to trudne także z powodu wyraźnie wypukłej potylicy.

Odgięcie kręgosłupa szyjnego ogranicza swobodny ruch zwrotu głowy do boku. Ułożenie głowy w jedną stronę pociąga za sobą przeciwny bark i powoduje oderwanie go od podłoża. Dzieje się tak w związku z brakiem możliwości rotacji między kręgami kręgosłupa. W odgiętym odcinku wyrostki kręgów zachodząc na siebie blokują ruch obrotowy. Kręgosłup, który początkowo jest ściśle spleciony jak ciasny łańcuch, podąża łukiem za zwrotem głowy i skręca się spiralnie wypukłością w stronę twarzową. Zmiana kierunku ułożenia twarzy zmienia stronę wypukłości tułowia i powoduje skośne ustawienie miednicy; to jedną, to drugą stroną wyżej. Z tego wynika asymetria ułożenia noworodka.

Zdając sobie z tego sprawę ważne jest, aby bodźce wzrokowe działające na niemowlę były proponowane raz z prawej, raz z lewej strony. Absorbując wzrok dziecka to z jednej, to z drugiej strony prowokujemy skierowanie głowy raz na

2. Prawidłowy rozwój niemowlęcia i pierwsze sygnały jego zaburzeń

prawo, a raz na lewo. To w jedną, to w drugą stronę za główką podąży tułów, barki i biodra.

Asymetria ułożenia dziecka w pierwszych 6 tygodniach życia jest objawem fiz jologicznym, jeśli jest nieutrwalona i zmienna co do strony. Powinno niepokoić nas stałe lub bardzo częste układanie głowy na jednym np. prawym policzku, gdyż prowadzi to do spłaszczenia potylicy pojednaj stronie i zniekształcenia czaszki. Zmienia się wielkość policzków; prawy wysuwa się do przodu a lewy, zwykle wtedy mniejszy, jakby cofa się. Z czasem jeden policzek wolniej rośnie i szpara powiekowa po tej stronie może być mniejsza.

Wiemy dzisiaj, że rączka, która częściej znajduje się w polu widzenia niemowlęcia rozwija się szybciej niż ta leżąca poza kontrolą wzroku. Jeśli jedna rączka dziecka jest mniej aktywna, jakby zapomniana to częściej zaciska się w piąstkę. Trzeba sprawdzać, czy ta sama kończyna była mniej aktywna wczoraj. Starajmy się to obserwować i zapisywać, aby być pewnym, czy tak jest, a jeżeli - to po której stronie. Jeśli jedna nóżka wykonuje częściej niż druga wyprosty, wyrzuty, prężenia z obciąganiem stopy, odwracaniem stopy brzegiem przyśrodkowym do góry, zwróćmy także na nią uwagę i powiedzmy o tym lekarzowi.

U noworodka głowa odgięta jest lekko do tyłu i trzymana jakby w ramionach. Szyja wydaje się być zbyt krótka a barki uniesione zbyt wysoko. Mówimy

0    protrakcji barków, które wysunięte są trochę do przodu i do góry Ramiona u noworodka przywiedzione są do tułowia, ustawione w rotacji wewnętrznej

1    w retrakcji (cofnięte do tyłu). Brak jest centrowania w stawach kulistych, co ogranicza swobodę wykonywania otwartych ruchów ramion, jakie potem będą możliwe. Kończyny górne są u noworodka zgięte we wszystkich stawach, piąstki zaciśnięte, a kciuki przywiedzione i schowane w dłoniach.

Uniesione barki pociągają łopatki ku górze i na zewnątrz od kręgosłupa piersiowego. Zaokrąglone plecy noworodka nie dają stabilizacji w leżeniu na plecach. Wynika to zarówno z pociągania łopatek ku górze jak i z nadmiernej kifozy (wypukłości) odcinka piersiowego kręgosłupa. W pierwszym miesiącu życia maleństwo kopie obunóż i naprzemiennie wzdłuż podłoża, rzadko unosi kolana do brzuszka, często podpiera nogi na piętach. Mięśnie brzuszka są w tym czasie słabe. Często obserwuje się rozstęp między nimi w linii środkowej.

33