018 fn

charakter zbliżony do religijnej, estetycznej lub wręcz poetycznej kontemplacji świata, lub sensu ludzkiego żyda. Wielu autorów hołdujących temu stylowi wypowiada się raczej w dziełach typu literackiego niż w rozprawach filozoficznych. Do tej grupy można zaliczyć niektóre wersje dwudziestowiecznego egzystencja!izmu.

2.4.2. Filozofie podmiotu

Często Kartezjuszowi i jego cogito ergo tum (myślę, więc jestem) przypisuje się dokonanie zwrotu w myśli europejskiej od filozofii obiektywizującej, której głównym celem było zrozumienie „zewnętrznego świata", do filozofii podmiotu, poszukującej źródła pewności w analizie procesów świadomościowych. Współczesnym kierunkiem nawiązującym do Kartezjusza jest nurt, wywodzący się od Edmunda Husserla, zwany fenomenologią. Istota metody fenomenologicznej polega na kwestionowaniu („braniu w nawias") wszystkiego, czego istnienia nie domaga się sama analiza procesu poznawania. Fenomenologowie często mają ambicję stworzenia, przy pomocy tego rodzaju analizy, całego systemu filozoficznego w duchu wielkich systemów metafizycznych. Niektóre wersje egzystencjalizmu zbliżają się do takich ujęć. Można tu także zaliczyć rozmaite odmiany mnożących się ostatnio filozofii człowieka.

Filozofie podmiotu wywodzą się z Francji i Niemiec i tam są szczególnie chętnie uprawiane.

2.43. Filozofie typupostpozytywistycznego

Jak wiadomo, pozytywizm odznaczał się bardzo ostrym nastawieniem antyfilozoficznym. Minimalizm filozoficzny osiągnął szczyt w doktrynie Koła Wiedeńskiego zwanej empiryzmem logicznym lub neopozytywizmem. Program neo pozytywistyczny nakazywał potraktowanie praktycznie całej tradycyjnej filozofii jako zbioru wypowiedzi bez sensu. Z tego pogromu ocalała tylko filozofia nauki (niekiedy nazywana „filozofią naukową”) i to rozumiana raczej wąsko jako metodologia nauk i logika języka naukowego. W latach sześćdziesiątych XX wieku program neo pozytywistyczny dość gwałtownie załamał się. Przyczyną tego było zarówno zrozumienie niespójności kryjących się w tym programie, jak i przede wszystkim rozwój fizyki, który poszedł drogą zdecydowanie zakazaną przez neopozytywistyczne reguły metodologiczne (a trzeba pamiętać, że dla empirystów logicznych właśnie fizyka była niejako modelową nauką, dostarczającą wszystkim innym dyscyplinom wzorców metodologicznych).

Po upadku neopozytywizmu wyraźnie dał się odczuć zanik tendencji antyfilozoficznych, których miejsce zajęły różne filozofie postpo-zytywistyczne. Ich wspólną cechą jest programowe nawiązywanie do nauk empirycznych, snucie refleksji typu filozoficznego w ścisłym powiązaniu z filozofią nauki, kontynuowanie analiz zapoczątkowanych przez empirystów logicznych, ale bez unikania wielkich tematów metafizycznych (choć z reguły poruszanych „w kontekście nauki”). Reprezentowane są przy tym rozmaite orientacje filozoficzne. Bardzo często filozofię tego typu uprawiają przedstawiciele różnych nauk szczegółowych (w związku z tym mówi się o zjawisku „filozofujących fizyków”, np. C. von Weizsacker, R. Penrose, P.C.W. Davics, J. Barrow).

Zarówno neo pozytywizm, jak i kierunki postpozytywistyczne są szczególnie rozpowszechnione w krajach anglosaskich. Ponieważ język angielski zdobywa coraz większe obszary wpływów, kierunki te ciągle zyskują na popularności. Do nurtów postpozytywistycznych należy również zaliczyć filozofię lingwistyczną (także uprawianą zwłaszcza w krajach anglosaskich). Jednak z racji odmienności tej filozofii i specyfiki jej metod, zaliczymy ją do odrębnej grupy.

2.4.4. Filozofia analityczna — filozofia lingu/istyczna -filozofia fizyka

Dwudziestowieczna tradycja uprawiania filozofii w oparciu o analizy językowe sięga brytyjskiej szkoły analitycznej, działającej na początku XX stulecia (Georgc Edward Moore w Cambridge i John Cook

-19-