064 (8)

litość zbioru pod względem pici osób tworzących ten zbiór (por. dwoje staruszków - dwaj staruszkowie, nas dwoje-my dwaj).

Morfologicznie liczebniki scharakteryzowane są przez fleksję przypadka i rodzaju gramatycznego. Semantycznie orzekają o liczbie (określonej dwa, troje, lub nieokreślonej parę, kilkanaścioro) elementów zbioru nazwanego przez człon główny grupy imiennej.

Swoisty jest status liczebników typu wiele, ile (ileś, ilekolwiek), tyle, dużo, mało, trochę, nieco. Łączą się one nie tylko (jak poprzednie) z rzeczownikami policzalnymi (por. ile drzew, dużo owoców), lecz także z rzeczownikami niepoliczalnymi (trochę wody, tyle niechęci), wskazując wtedy miarę substancji (właściwości).

Wszystkie liczebniki ostatniego typu mają odpowiadające im homonimiczne leksemy przysłówkowe. Jako przysłówki wchodzą one w związek syntaktyczny lak z czasownikami (ile usłyszatat, dużo pracuje), jak i przymiotnikami i przysłówkami (dużo inteligentniejszy, trochę uparty, mato przekonywająco).

Poza wiele, ile (ileś, ilekolwiek), tyle, odmieniającymi się jak pozostałe liczebniki główne, są to leksemy nieodmienne.

3.4.7.    Przysłówek

Przysłówek to autosyntagmatyczny składnik wypowiedzenia wchodzący w zależność syntaktyczną od członu głównego wyrażenia zdaniowego; pewne przysłówki mogą też występować jako niekongruentny (nieakomodowany) składnik grupy imiennej. Morfologicznie są to leksemy nieodmienne; semantycznie klasa wewnętrznie niejednolita - najczęściej są to leksemy o funkcji predykatu wyższego rzędu (np. Janek dobrze pracuje), rzadziej o funkcji wyrażenia argumentowego lokalizującego (Janek mieszka tutaj).

O semantycznej i syntaktycznej klasyfikacji przysłówków zob. R. Grzegorczykowa 1975.

3.4.8.    Modalizatory

Klasa leksemów autosyntagmatycznych wchodzących w stosunek zależności syntaktycznej od dowolnego składnika wyrażenia zdaniowego, odznaczających się swobodą szyku (w strukturze linearnej wyrażenia zdaniowego modalizator może zajmować miejsce w położeniu przed dowolnym składnikiem wyrażenia zdaniowego). Klasa ta, tradycyjnie zaliczana bądź do przysłówków, bądź do partykuł (por. Jodłowski 1949, Mirowicz 1948, 1956), obejmuje z jednej strony tzw. przysłówki (przy)zdaniowe, wyrażające stosunek mówiącego do wypowiadanego sądu (chyba, może, pewnie, pono, zapewne, jakoby, niby, rzekomo, widocznie, prawdopodobnie, istotnie), z drugiej zaś leksemy o funkcji operatorów pragmatycznych, zmieniających zestaw presupozycji niesionych przez zdanie (jeszcze, już, dopiero, nawet, akurat, właśnie - w wyrażeniach typu właśnie wtedy, tylko, zwłaszcza, szczególnie). Tu również zaliczamy tego typu kwantyfikujące modalizatory, jak: prawie, niemal, całkiem, zupełnie, ledwo, ledwie.

Klasie modalizatorów odpowiada u Grochowskiego 1986 w zasadzie klasa partykuł (s. 57-58, 63nn.), jedynie dla leksemów określonych wyżej jako modalizatory kwantyfikujące tworzy on odrębną klasę „operatorów adnominalno-werbalnych” (s. 58-61).

64