0000001 32

w razie utraty równowagi mogła go uchwycić i albo przywrócić do pionu, albo powoli i bezpiecznie sprowadzić na podłoże. Nieprawidłowa i nieuważna asekuracja może zakończyć się nagłym upadkiem i zniweczeniem wyników leczenia (ryc. 64).

Marek Forgalski

ĆWICZENIA LECZNICZE PO USZKODZENIACH KRĘGOSŁUPA¹

W zależności od działających sił oraz od wydolności kośćca dochodzi do różnorodnych uszkodzeń kręgosłupa, a mianowicie stłuczeń, złamań, zwichnięć.

Stosowanie różnych form unieruchomienia zewnętrznego, ochraniającego chory kręgosłup do czasu wstępnego wygojenia uszkodzenia (wyciągi, kołnierze i gorsety gipsowe oraz gorsety i kołnierze fabryczne), pociąga — niestety — za sobą ujemne następstwa w postaci zaników i osłabienia mięśni. Jest to o tyle ważne, że wygojony kręgosłup wymaga, w okresie późniejszym, dobrej stabilizacji odpowiednio silnymi mięśniami. Sprawne mięśnie przejmują do pewnego stopnia funkcję usuniętego kołnierza lub gorsetu. Dlatego, pamiętając o tym, należy koniecznie stosować ćwiczenia mięśni w okresie unieruchomienia.

W okresie bólu, zaraz po wypadku, dąży się do rozluźnienia odruchowo napiętych mięśni kręgosłupa. Cel ten osiąga się zarówno samym unieruchomieniem, jak też stosowaniem leków przeciwbólowych i rozluźniających napięcie mięśniowe. W tym miejscu należy Wyraźnie podkreślić, że w pierwszym okresie po urazie zdecydowanie przeciwwskazane są próby mechanicznego rozluźniania mięśni, np. masowanie. Można natomiast w czasie pierwszych 48 godzin wdro-żyć tzw. krioterapię, czyli okładanie chorego odcinka lodem (co 2 godziny 15-minutowc okłady lub delikatne pocieranie uszkodzonej okolicy). Postępowanie takie działa przeciwobrzękowo, a tym samym działa uśmierzająco na ból.

Po uszkodzeniach odcinka szyjnego kręgosłupa, jeszcze w okresie unieruchomienia. zalecane są ćwiczenia oddechowe, napięcia izometryczne mięśni szyi i karku, ćwiczenia mięśni obręczy barkowej i kończyn górnych oraz grzbietu, brzucha T miednicy.

Po zakończeniu okresu unieruchomienia dąży się do stopniowego odzyskania ruchów, włącza się ćwiczenia izometryczne oporowe szyi i karku oraz ćwiczenia czynne wolne i wbrew oporowi tych mięśni. Po uszkodzeniach odcinka piersio-wo-lędźwiowego w pierwszym okresie (unieruchomienie) stosuje się ćwiczenia oddechowe, napięcia izometryczne lub ćwiczenia izometryczne mięsńTbrzucha. grzbietu i obręczy nńednicznej oraz ćwiczenia czynne kończyn górnych i dolnych. Po zdjęciu unieruchomienia rozpoczyna się ćwiczenia mające uruchomić kręgosłup oraz ćwiczenia podnoszące sprawność mięśni odcinka piersiowo-lędź-wi owego.

ĆWICZENIA ODDECHOWE

Ćwiczenia oddechowe stosuje się szczególnie w przypadkach konieczności długiego leżenia chorego. We wczesnym okresie po urazie mogą ograniczać się do wykonywania pogłębionych wdechów powietrza nosem z udziałem przepony, tzn. wypychaniem nadbrzusza do góry oraz wydechów ustami z jednoczesnym wciąganiem brzucha.

Wraz z ustępowaniem ostrego bólu ćwiczenia się intensyfikuje.

Przykład ćwiczenia

Pozycja wyjściowa: leżenie tyłem, kończyny odwiedzione w bok, dłonie splecione na karku, kończyny dolne ugięte w stawach biodrowych i kolanowych (ok. 60°), stopy oparte o podłoże.

Ćwiczenie: wdech z jednoczesną próbą dotknięcia łokciami do podłoża, przedłużony wydech z próbą połączenia łokci przed twarzą.

IZOMETRYCZNE NAPINANIA MIĘŚNI SZYI I KARKU

Izometryczne napinania są podstawowym sposobem przeciwdziałania zmniejszaniu się siły i masy tej grupy mięśni. Ćwiczyć należy codziennie, wykonując co godzinę po 10—20 napięć.

Przykład ćwiczenia

Pozycja wyjściowa: leżenie na plecach; można też ćwiczyć siedząc lub stojąc w zależności od wskazań i wymogów leczenia podstawowego.

Ćwiczenie: zaciśnięcie dłoni w pięści, mocne napięcie izometryczne mięśni kończyn górnych, a następnie pasa barkowego oraz mięśni szyi i barku oraz zaciśnięcie żuchwy, utrzymanie napięcia przez 5 sekund, powolne rozluźnienie i odpoczynek przez 10 sekund.

Ćwiczenia obręczy barkowej

1 KOŃCZYN GÓRNYCH

Ćwiczenia te należy stosować w formie napięć izometrycznych (jak wyżej — łącznie z napięciami mięśni szyi i karku), ćwiczeń czynnych wolnych i wbrew oporowi. Korzystne jest okresowe łączenie ich z ćwiczeniami oddechowymi.

We wczesnej fazie pourazowej (pierwszy tydzień) ćwiczy się, leżąc na plecach. Następnie można przejść do ćwiczeń w pozycji siedzącej lub stojącej, zwracając uwagę na prawidłową pozycję ciała. Ćwiczenia te polegają na wykonywaniu prostych ruchów unoszenia i opuszczania barków (tzw. wzruszanie ramion),

5 -— Ćwiczenia usprawniające 65

1

Bez uszkodzeń rdzenia kręgowego.