0000095 (4)

Janina Markowa, Edward Czerwiński, Artur Skolarczyk, Julian Dutka

ZMIANY PATOLOGICZNE LĘDŹWIOWO-KRZYŻOWEGO ODCINKA KRĘGOSŁUPA U PRACOWNIKÓW FIZYCZNYCH NARAŻONYCH NA SZKODLIWE DZIAŁANIE ZWIĄZKÓW FLUORU

z Kliniki Ortopedycznej AM w Krakowie Kierownik: doc. dr hab. J. Markowa

WSTĘP

Powszechnie przyjmuje się, że zespól bólów lędźwiowo-krzyżowego odcinka kręgosłupa występuje najczęściej u pracowników fizycznych i że jest on następstwem braku adaptacji kręgosłupa do pozycji wyprostnej (2,5, 12). Tak uproszczony tok myślenia usprawiedliwia, że w pojęciu przeciążenia dopatrujemy się na ogól działania czynników mechanicznych, nie uwzględniając innych, jak np. czynniki chemiczne mogące odegrać w powstawaniu zmian przeciążeniowych niepoślednią rolę.

Wiadomo, że przewlekłe zatrucie związkami fluoru prowadzi do zmian patologicznych w układzie kostno-stawowym. Uwarunkowane są one specyficznym powinowactwem fluoru do hydroksyapatytu tkanki kostnej. Powstające zmiany fizyko-chemiczne, enzymatyczne i hormonalne powodują w kręgosłupie zaburzenia przemiany elektrolitowej zarówno tkanki kostnej, jak i tkanek okołokręgowych. U pacjentów z rejonu fluorozy endemicznej, którzy poza fluorem nie są narażeni na inne czynniki patogenne, zmiany te manifestują się jako uogólniona sklerotyzacja, kostnienie więzadeł, odokostnowe nawarstwienia (ryc. 1, 2). Zmiany te powodują postępujące ograniczenie ruchomości kręgosłupa oraz dolegliwości bólowe. Jolly podaje, że główną przyczyną bólów

Ryc. 1. Obraz zmian fluorowych w szkielecie mieszkańca z rejonu fluorozy endemicznej na terenie Indii. Wybitne kostnienie więzadeł kręgosłupa (zdjęcie wykonane ze zbiorów prof. S. S. Jolly)