104582

*

U    kmmuu aoiiuma*

łemistów typ charakteru i (w pewnym sensie) okoliczności w jakich miał on się kształtować. Zauważył to m.in. w 1849 roku baczny obserwator Zygmunt Krasiński w znanym liście do Augusta Cieszkowskiego: .Klaczko to żydowski Norwid - jedna natura, zdolność, los. Zrazu w ojczyźnie -kobiet pochlebstwa i wynoszenia pod obłoki, później za granicą opuszczenie przez pochlebców i ziomków, samotność. bieda . W ślad za autorem Irydiona w upatrywaniu zdecydowanych podobieństw Klaczki oraz Norwida szli także badacze, jak chociażby Stefan Kołaczkowski* czy Eugeniusz Czapłejewicz .

Rozprawa Juliana Klaczki najpierw ukazoła się drukiem w trzech częściach w emigracyjnych „Wiadomościach Polskich", od wiosny do jesieni 1857 roku . W październiku następnego roku ujrzała światło dzienne w postaci oddzielnej broszury. Norwid odpowiedział tekstem wydanym własnym nakładem nieomal w tym samym czasie, w którym ukazała się broszura Klaczki, w październiku 185H roku. Natychmiast zatroszczył się też o dotarcie książeczki do wybranego grona czytelników, którym przekazywał ją w osobnej przesyłce, licząc najwyraźniej na odzew, a nade wszystko na szerszą dyskusję. Egzemplarz pisemka ofiarował między innymi Józefowi I. Kraszewskiemu. Magdalenie Łuszczewskiej, Józefowi Reitzenhcimowi. Teofilowi Lenartowiczowi. Karolowi Krasińskiemu, Paulinie Zbyszcwskicj, Michałowi Kleczkowskiemu, Henrykowi Prendowskiemu i Michalinie Dziekońskicj (ten egzemplarz z listem poety na okładce). Było i tak, że posyłał - jak zdarzyło się to z Agatonem Giłlerem - swoje pismo dopiero w 1870 roku. wiele lat po jego wydaniu. Do świeżo wydrukowanej broszury przywiązywał niemałą wagę, toteż często nie ograni-

¹ Ust z 11 czerwca 1849 r, w Ł Krasiński. Listy do Augusta deszko-wthego, Eduardo Jaroszyńskiego. Bromsktu* Trentawskietto, \. i, opnie. Z. Sudoł*Id. Warszawa 1988. a. 500.

♦    S. Kołaczkowski. Ironia Norwida, w. tego/. IAi>a studio Emira, Norwid, Warszawa 1934; tegoż, Portrety i zaryty literackie, oprać. S. 1’ignń. Warszawa 1968.

⁵ Ł Czaplejcwio. Julian Kloako wobec Norwida, w. Norwid z perspe ktywy początku XXI wieku, pod red. J. Rohozińskiego, Pultuak a003.

•    „Wiadomość Polskie" i8S7. nr 1 23 maja. 6 czrrwra i 10 |wld*lontlka

ctal się do samego darowania tekstu, ale opatrywał go ponadto listownym komentarzem. Najdobitniej widzimy to może w liście do Teofila Lenartowicza ze stycznia 1S59 roku: -Żaden estetyk - pisał o wydanym darikn o sztuce — mianowicie w prawach natury i obyczaju socjalnym, nigdy tego tak nie tłumaczył - i dlatego nie dziwi mig. iż to. co dlatego zwę objawieniem, jest G nowe' Najwyraźniej nie rozstawał się Norwid także intelektualnie z koncepcjami wyłożonymi w rozprawce O sztuce (dla Polaków).

7. perspektywy przygotowali do druku wykładów o Juliuszu Słowackim zwracał się Norwid do Mariana Sokołowskiego (późniejszego profesora historii sztuki w Krakowie, n w czasie, o którym mowa - młodszego przyjaciela i powiernika poety ) z propozycją wydania ich pod jedną okładką z rozprawą z 1858 roku. Pisał więc w liście do Sokołowskiego w początku marca 1861 roku. że lekcje o Słowackim i wywód o sztuce .stanowić mogą całość ze wszech miar estetyczną, śp. Juliusza sprawę określającą’ (PWsz H, 44i). dowodząc istnienia w nich spójnej idei estetycznej i historiozoficznej (propozycji Uczonej publikacji nie uwzględniono). Co ciekawe, jeszcze w 18^2 roku. przygotowując na prośbę Antoniego Zaleskiego oraz Władysława Bartynowskicgo autobiogram do projektowanego słownika artystów polskich (Autobiografia artystyczna), Norwid tak wysoce cenił odpowiedź na artykuł Klaczki, że ^stanowił wymienić ją na pierwszym miejscu w katalogu swoich prac. Nie jest to fakt bez znaczenta. jako że znaczną część twórczości przemilczał. W przypadku pisma O sztuce (dla Polaków) wskazał nadto na okoliczności jego powstania, przypominając, że .pisemko było odpo*

• • •

¹ 1'airr. n|». list Norwida do T Untitowira* w styrani* >859 ^roko Wt Norwid. Pisma wstystkie, i 8, oprać J.W. Gomulkki. W»rwa** 1971. » :\~J Iłakj oznaczamy FWa tom, «tn*na

•Co nrW. Sokoknnkfcgo Uo>ły - l«» w    W'***' - P"'*

dclskic tlmimkl takie 1 KUczM Śwladra* “ "** *«*>• *** między *ob* kurmpoodcoci PMł* Z Bum. Itaka Aitkma Khah. ^Kr"'"' 199H, v 8ą l»o Podaję aa: A. Małktewic*. .lute" Bot+o -_n,k „tuki, w: dulian Kloako 0^5-iooOł Krytyk htrrach " *3 _rHV - badać* "luki iabnek Akademii Umi^tmici od 187*). !*»'

,1. NlaSlanki, KrakAw 3007