104S85

Mg|

_w kw ieceniu, a w chwili obecnej zbliżała się do swegok^J Opierąiąc uę mocno na Nietzschem (którego idee były Bieitdnej modernistycznej diagnozy sytuacji kulturowej),

Itall ujął * sposób następujący w swym wykładzie ₀ ^ dinskym „Binc Zeit bncht zusammen. Eine tauscndjahrjg Kultur bricht zusammen. Es gibt keine Pfeiler und Sttitzen, k? nc Fundamcnte mehr, die nicht zersprengt worden wfiren... £jj Umwertung aller Wertc land statt” („Upada pewna epoka. kJ tura, która trwała przez tysiąclecie, upada. Nie ma już kol_UnJ ani wsporników, ani fundamentów, które nie zostały rozniesij nc w strzępy Nadeszło przewartościowanie wszystkich warto, kr) (s. 688-9). Niemiecki teolog zaś, Paul Tillich niemal w tym samym czasie zapisał, jak, czołgając się między wybj chąjącymi bombami i stosami trupów na polu bitewnym p₀₍j Yodun, doszedł do wniosku, że „der Idealismus zerbrocheJ war" („idealizm został zdruzgotany”]⁶⁴.

Dokładniej rzecz biorąc, na globalne „przewartościowanie wszystkich wartości” Balia składały się trzy istotne aspekty; (U zmiana w pojmowaniu tego, co konstytuuje rzeczywistość;

(2)    zmiana w pojmowaniu tego, co konstytuuje naturę ludzką

(3)    zmiana w odczuwaniu relacji między człowiekiem i rzeczy, wistością.

Zmieniające się poczucie sensu rzeczywistości

Nim nadeszły ostatnie dekady dziewiętnastego wieku, główny prąd nauki europejskiej doszedł do trzech podstawowych przekonań dotyczących rzeczywistości fizykalnej. Po pierwsze, jest materialna, złożona z nierozkładalnych cząsteczek materii (tj. atomów). Po drugie, pozostaje w harmonii z samą

i Spews, op. cit., s. 42; Brazil, op. cit., s. 522 oraz Wilde, op. cit, s. 40.

Cytai ra; Heinz Zahart, Die Sochę mit Gott: Die protestantische Theologieim H Mrkmdkn, MOncfaeo 1966, s. 384.

sobą, obdarzona jest pewną statycznością, jako że ilość energii we wszechświecie pozostaje stała. I po trzecie, funkcjonuje w zgodzie z mechaniczną zasadą przyczynowości, tzn. że współoddziaływanie nieredukowalnych atomów odbywa się w sposób regularny i przewidywalny. Założenia te wywodziły się z newtonowskiego mechanicystycznego modelu wszechświata i opierały się na pojmowaniu przestrzeni w zgodzie z geometrią euklidesową: jako statycznej, niezmiennej i trójwymiarowej. Założenia te jednakże zostały opatrzone znakiem zapytania wobec dokonanego przez Clerka Maxwella odkrycia pola elektrycznego (On Physical Lines of Force (1861-2)), zjawiska, którego nie można było wyjaśnić w newtonowskich kategoriach. Newtonowski model nierozkładalnych ciał stałych, poruszających się w sposób przewidywalny w pustej przestrzeni, w zgodzie z prawami przyczynowości oraz zasadami matematycznymi, wciąż może obowiązywać w „strefie średnich wymiarów” (tj. w królestwie codziennego doświadczenia). Jednak odkrycia dokonane w okresie wysokiego modernizmu przez Alberta Einsteina, Louisa de Broglie, Erwina Schrddingera i Paula Diraca w dziedzinach fizyki subatomowej oraz astrofizyki (niemal na pewno zawdzięczające to i owo globalnym wstrząsom kulturowym mającym wtedy miejsce) pokazały, że poza pozornie stabilnym i harmonijnym światem fizyki klasycznej istnieje „metaświat”, niemożliwy do opisania w kategoriach newtonowskich. Ów „metaświat” był całkowicie różny od rzeczywistości fizykalnej badanej przez fizykę klasyczną, gdyż nie składał się już z centrycznie uporządkowanych cząstek materialnych poruszających się po regularnych orbitach, lecz z niecen-trycznie uporządkowanych energii podlegających ciągłej fluktuacji w wielu wymiarach. Co więcej, w owym „metaświecie”, dalekim od lineamości i ciągłości zaobserwowano przeskoki, luki, nieregulamości i nieciągłości. Na koniec, wydawało się, że zasada przyczynowości nie działa wewnątrz owego „metaświata”, zaś klasyczne kategorie czasu i przestrzeni zmieniły się z niezależnych i obowiązujących absolutnie ram odniesienia