116,117

Zgodnie z założeniem sckwencyjności procesów nerwowych pośredni czących między bodźcem a reakcją można wyróżnić sekwencje procesów w obrębie systemów afercnniych, asocjacyjnych lub efcrcntnycL Scl procesów nerwowych w obrębie każdego 7 systemów stanowią mccha określonych zachowań W obrębie każdego z systemów, jak i między syst mami Konorski zakłada istnienie sieci potencjalnych połączeń, które zaktualizowane działaniem bodźca stanowią podstawę uczenia. Zgodnie więc ze stanowiskiem autora można przyjąć, że uczenie się polega na przekształcaniu się w onlogcnc/ie połączeń potencjalnych pomiędzy dwoma grupami neuronów w połączenie aktualne. Zasada la odnosi się zarówno do uczenia się percepcji, jak j asocjacji (wyobrażeń).

Warunkiem koniecznym przekształcania się połączeń potencjalnych w aktualne jest stan wzbudzenia zarówno neuronów nadawczych, jak i odbiorczych przez impulsy niespecyficzne, płynące z systemu cmocyjnego. Ponadto zarówno percepcje, jak asocjacje charakteryzują się „zasadą wielokrotnej reprezentacji", percepcji i asocjacji.

Podsumowując wybrane twierdzenia teorii Konorskiego można przyjąć. że procesy nerwowe zachodzące w ośrodkowym układzie nerwowym stanowią mechanizm obserwowanych na zewnątrz zachowań; procesy zachowań mają charakter sekwencyjny i zachodzą na rożnych piętrach trzech systemów oraz między tymi systemami, dzięki istniejącym połączeniom; przekształcanie się połączeń potencjalnych w aktualne stanowi podstawę uczeniu się percepcji i asocjacji; warunkiem koniecznym uczenia się jest stan wzbudzenia przez impulsy z systemu cmocyjnego, który to stan można nazwać zainteresowaniem.

Obserwowane u dzieci zaburzenia mogą więc być uwarunkowane zaburzeniami w przebiegu procesów nerwowych w obrębie każdego z trzech systemów funkcjonalnych lub niemożnością pobudzenia tych połączeń przez system emocyjny (brak zainteresowania).

Na podstawie twierdzeń Konarskiego można sformułować zasady rehabilitacji odnoszące się do sposobów reorganizowania mechanizmów czynności poprzez:

- przekształcanie połączeń potencjalnych między systemami aferent-nymi, zwykle nic biorącymi udziału w danej czynności, w połączenia aktu alne;

przekształcanie sekwencji połączeń lak, by połączenia niedominują-cc stały się dominującymi, np. przez zmianę kierunku asocjacji (w przypad

ku z.ibuizn mowy uwarunkowanych zaburzeniami słuchu fonemaly czncgo w > korzystnie informacji wzrokowych);

— ZMcIokrołnicnic reprezentacji percepcji lub asocjacji, np. wykorzystywanie priczo-s cwic/cn mowy różnorodnych informacji czuciowych, słu-i howych, '/rokowych.

Zaprrenlowane podejście do rehabilitacji psychologicznej jest jednym z mo/liwyh j może mieć szczególne zastosowanie do d/icci z uszkodzeniami ccntraicgn układu nerwowego.

W odicsic ni u do dzieci z zaburzeniami mowy pochodzeniu centralnego jest loakby rehuhilitacja „centralna", podstawowa. Obok tak rozumianego pompowania konieczne jest uwzględnienie szerszego kontekstu oddziaływa - rehabilitacji medycznej, społecznej, oddziaływań wychowawczych Celem tych różnorodnych działań byłoby doprowadzenie dziecka do prwidłowego funkcjonowania w spolcczcńsiwic. Ryłoby to więc postcjK"*oie różnymi metodami, podporządkowanymi ogólnemu celowi, rj. zlikwidowniu lub zmniejszeniu isrnicjąccgo defektu oraz jego psychologicznych skulów. W efekcie koneuwyn chodzi o uzyskanie pi zez dziecko takich uncję!ności językowych, które umożliwią mu skuteczne funkcjonowanie w bntaktach / rówieśnikami i dorosłymi. Innymi słowy — chodzi o gotowi* dziecka i możliwość do aktywnego uczestnictwa w rozmaitych formach kmunikacji z innymi osobami z otoczenia.

W prccsic rehabilitacji dzieci z zaburzeniami mowy konieczny wydaje się zcspólmctod, za pomocą których można objąć dziecko opieką kompleksową. nk wiadomo zaburzenia mowy u dzieci nigdy nie występują jako objaw i ze iwan y, pociągają za sobą zmiany w funkcjonowaniu organizmu jako calośi, dlnfego leż w tym systemie metod i sposobów leczenia każda z nich m*c wnosić swój specyficzny udział w rozwiązywaniu jakiegoś problemu.

Kchallitacją dzieci / zaburzeniami mowy zajmuje się z reguły logopeda, opraawnjr-jc program cwic/cń odpowiadających stanowi dziecka. Korzysta 01 z różnorakich badan diagnostycznych: foniatrycznych, audioło gicznych. :eurt»logic/nych, nieraz, pediatrycznych i psychiatrycznych oraz psycholog:znych. Wydaje się, że badania psychologiczne mają szczególne znaczenie Jla panowania postęjrowania rehabilitacyjnego. Nic chodzi w nieb bowim tył ko o ustalenie wskaźników rozwojowych, np. w postaci ilo-lazu intclrencji. Badania psychologiczne dla potrzeb rehabilitacji mają swój spccyiczny charakter. Ta specyfika polega na określaniu danych, które wskazwdyby na mechanizm zaburzeń, zaburzenia wspołwysrępującc lub

117