137

137

lingwistyczne ujęcie stylu artystycznego (Kuryłowicz) {Urbańczyk, 1991) proponuje na przykład tylko jedno hasło „styl artystyczny ”, stwierdzając, że jest to właśnie: język artystyczny „jedna z odmian języka literackiego wyodrębniana ze względu na jej funkcję społeczną”.

Lingwistyczne ujęcie

stylu artystycznego (Kuryłowicz)

Wspomniana funkcja społeczna została scharakteryzowana ponad trzydzieści lat temu m.in. przez Jerzego Kuryłowicza (1947). Sformułował on i na długo w polskim językoznawstwie spopularyzował koncepcję, której punktem wyjścia jest kwestia: „Czy pod językiem poetyckim rozumieć będziemy tylko jednorazowe zjawiska strony językowej utworu - wtedy mielibyśmy tyle języków co utworów, czy też pewne poetyckie zjawiska o charakterze może nie konwencjonalnym (jak język potoczny), lecz skonwencjonalizowanym, tworzące arsenał tradycyjnych pisarzy, a raczej poetów, zajmujące stanowisko pośrednie między spontanicznymi nowotworami ekspresji lirycznej z jednej strony a konwencjonalnym językiem potocznym z drugiej strony” (Kuryłowicz, 1947, s. 4).

Rozumienie języka poetyckiego (artystycznego) jako wyrazu czystej ekspresji lirycznej czyni go zjawiskiem indywidualnym, wybitnie subiektywnym, poddającym się interpretacji jedynie w kontekście utworu i w płaszczyźnie synchronii, gdyż nie daje się on wtłoczyć w schemat rozwoju historycznego. W tym skrajnym ujęciu poetycki jest utwór, a język staje się nim za sprawą charakteru dzieła, do którego należy. Często dopiero w kontekście całości odbieranej jako poetycka nie traktujemy osobliwości wypowiedzi jako nonsensów, co np. w wierszu Juliana Przybosia Krajobraz z punktu widzenia potocznej komunikacji byłoby nieuniknione:

Zanim przejrzę się w rozstajnym krajobrazie, kędy linie wywróżonych dłoni przechyliły pagórek [...]

Droga, powtarzana kopytami, okracza wzniesienie, widać ją, jak jedzie w uprzęży z kasztanów, przez które przewleka dwa łby końskie, wzdłużone odpędu.

Bez rytmu, frazy, plastyki obrazowania, poetyckiej ekspresji całego utworu jego oderwane fragmenty mogą nie być szczególnie poetyckie lub nawet mogą się w ogóle nie kojarzyć z poezją. Informacja, że ktoś nocą oba-czył kraj miły, rodzony sama w sobie nie jest szczególnie poetycka, podobnie jak ta, że odwrócić chciał konia i jechać na błonia. Występujące tu podobieństwo brzmieniowe może być składnikiem cennego artystycznie uporządko-