13

statycznym, a zatem ulegała stopniowym zmianom, by zaniknąć jako zwarty system społeczno-kulturowy. Można powiedzieć, że kulturę ludową pojmuje się na trzy odmienne sposoby:

1)    jako sumę wytworów ukształtowanych w ramach wiejskiej społeczności lokalnej,

2)    jako zbiór wzorów, norm i wartości rozwiniętych przez warstwę chłopską,

3)    jako najprostszy i najbardziej pierwotny model kultury.

We wszystkim ujęciach eksponuje się jednak „ludowość” treści kulturowych jako stan zwartego systemu przedstawień, czynności i obiektów, które cechuje autentyczność i tradycyjność. Zatem tradycyjna, autentyczna kultura ludowa byłaby pewnym stanem ludowości bez świadomości ludowości, tj. reprezentuje ona stan kultury, który pozbawiony jest alternatywy. Zauważmy bowiem, że w momencie, kiedy pojawiają się konkurencyjne systemy kultury (masowej, popularnej, ogólnonarodowej), natychmiast mówi się o zmierzchu lub wręcz upadku „tradycji ludowej”. Kultura ludowa, aby nie zaniknąć i utrzymać się jako system oparty na tradycjonalizmie, musiałaby egzystować w doskonałej izolacji jako kultura typu stanowego (klasowego). Każdy postulat zachowania autentycznej kultury ludowej, a było ich sporo i ciągle na nowo się pojawiają, jest sprzeczny z aspiracjami cywilizacyjnymi poszczególnych regionów wiejskich utożsamianych z regionami etnograficznymi.

To, co rozumie się obecnie pod pojęciem „kultura ludowa”, formuje kategorię ludowości w sensie zinterpretowanej (także antropologicznie) konstrukcji myślowej, ideologicznej całości, godnej propagowania i upowszechniania. Jak to ujął Roch Sulima: „Niezbywalna w każdej społeczności potrzeba mitów ujawnia dziś z większą jasnością społeczne mity chłopskie. Nośnikiem ich i wiernym strażnikiem jest literatura nurtu chłopskiego, która mitom o «chłopach» pragnie przeciwstawić mity «chłopskie» i w tym sensie odmitologizować wizerunek klasy chłopskiej ustanowiony przez inne środowiska” (Sulima, 1992, s. 19).

Próbą reanimowania wybranych elementów kultury ludowej był ruch folklorystyczny, który okres największej świetności przeżywał w Polsce w latach siedemdziesiątych. W miarę upowszechniania się terminu „fol-kloryzm” (Burszta, 1974), zjawiska za nim się kryjące dość powszechnie traktowano jako genetyczne przedłużenie tzw. folkloru tradycyjnego, tym samym zakładając, że z całego zakresu treści kultury ludowej właśnie sfera folkloru przejawia największą żywotność. Jednakże folkloryzm tym się różni od folkloru i kultury ludowej, że jest działalnością świadomie inspirowaną, kierowaną, ma swoich menedżerów, ideologów, propagatorów oraz — co równie istotne — publiczność, która oddzielona jest od wykonawców w sposób analogiczny, jak widownia teatralna od aktorów dramatycznych. Folkloryzm odwołuje się do oryginalnych źródeł kultury chłopskiej na zasadzie przypomnienia, interpretacji i prezentacji treści,

169