Drzewo życia!3

świadomość wartości dawnych zwyczajów i obrzędów. Wraz ze stopniowym zanikaniem ich znaczenia jako niezbędnego składnika życia społecznego następuje przesunięcie akcentu na ich stronę widowiskową, ludyczno--rekreacyjną. Przecież interesowały one „panów” nie dlatego, że zapewniały dobrobyt i urodzaj, lecz dlatego, że były piękne, barwne, egzotyczne. Stawały się cenne nie ze względu na swą skuteczność, ale unikalność. Nie przypadkowo — jak pisze W. Semkowicz — właśnie ludzie młodzi „z zapałem oświadczyli gotowość pracy nad uratowaniem ich od zagłady i zapomnienia”. Dla nich bowiem, zwykle w przeciwieństwie do pokolenia starszego, obrzędy i zwyczaje nie miały już znaczenia religijnego. Ci młodzi byli jednym z pierwszych pokoleń nie w pełni ukształtowanych przez tradycję. Między nimi i ich rodzicami nastąpiło, przynajmniej częściowe, przerwanie ciągłości kulturowej. Tradycja przestawała być niepodważalną świętością.

Poważny wpływ na przebieg zmian w pojmowaniu tradycji miała ówczesna sytuacja społeczno-polityczna i ekonomiczna. Już Stefan Czarnowski zwracał uwagę na to, że budzenie się wśród chłopów świadomości klasowej przyspieszało przemiany kulturowe tej grupy społeczeństwa.

To poczucie jedności znajduje swój wyraz w dążeniu mniej lub więcej świadomym do zaznaczenia się w życiu całości społecznej, do podkreślenia, wywyższenia, niekiedy nieomal apoteozowania tego, co w chłopie jest chłopskie, co we wsi jest wiejskie. Tu ma swoje źródło ruch w kierunku wyrażenia się wsi już nie politycznego, ale kulturalnego [-1 [...] łowiczanin i krakowianin chodzą wprawdzie na co dzień w marynarkach, ale do kościoła i do miasta, właśnie do miasta! — wdziewają sukmanę. Ale do stroju i do malowanki nie ogranicza się przecież kultura ludu. Wchodzi w jej skład cały przebogaty folklor, cała obyczajowość, sposoby wykonywania, pracy, tradycyjne poglądy i tradycyjne wierzenia J_J,

216