Drzewo życia6

i

f

f£r

1 lub innych powodów w XIX wieku zanikł zwyczaj I wieszania „podłaźników” czy „sadów”.

Równie popularnym motywem wycinanek było 1 drzewko, na którego wierzchołku siedział kogut, ptak uosabiający ogień (czerwony kur), będący również jedną z postaci ognistego Żmija (kogut bywał równie | często sam przedstawiany w wycinankach). Nie trzeba chyba szczegółowo przypominać omówionych już legend opisujących środek świata, gdzie na drzewie kosmicznym siedział ptak, by dostrzec w wycinance coś więcej niż przypadkowy element dekoracyjny. Analogiczne przedstawienie spotykamy <w popularnym typie wiejskich krzyży, na których szczycie umieszczano postać ptaka (kurka, kogutka).

W wycinankach występują także dość często wyobrażenia drzewa z dwoma ptakami. Przywołajmy z kolei obraz z kolędy kosmogonicznej — przed stworzeniem świata istniało drzewo i dwa ptaki — stwórcy. Wydaje się, że przedstawienie to jest bardzo archaiczne. Wykazuje uderzające podobieństwo do pewnych przedstawień, znanych we wczesnym średniowieczu w Europie środkowej, ukazujących Chrystusa na krzyżu utożsamianym z drzewem życia (ryc. 20, 21). Na ramionach krzyża siedzą różniące się wyglądem ptaki (w wycinance dążenie do zachowania symetrii przesądziło o jednakowości ptaków, choć w wierzeniach były one różne).

Te wszystkie analogie rozpinają myśl ludową między okresem średniowiecza — z występującą wtedy pradawną słowiańską oraz chrześcijańską symboliką — i kulturą ludową przełomu ubiegłego i bieżącego wieku, tak bliską nam czasowo, a jakże odległą bogactwem wyobrażeń, wierzeń i symboli. Uporczywe trwanie i powtarzanie się pewnych tematów i motywów na znacznych obszarach świadczy bez wątpienia o istnieniu ukrytych — i zapewne nie uświadomionych w pełni —

79