Drzewo życia9

grup — uważanych za barbarzyńców czy wręcz śtmccr na pół zwierzęce. Jeszcze w końcu XIX wieki: spcrrka-no na Podlasiu ludzi, którzy utrzymywali, ze ki sąae-dzi Mazurzy rodzą się z jednym tylko okiem Podobnych przejawów etnocentryzmu znaleźć by nmżz^a znacznie więcej.

Umieszczanie własnej grupy w środku świata wynikało nie tyle z w pełni świadomego poczucia wyższości nad innymi ludźmi, ile z właściwości nrrśli łodbwei i warunków, w jakich żyła ludność wiejska Szczególnie dla społeczności osiadłych świat zamykał się w dość wąskich granicach możliwości komunikacyjnych, a więc obejmował zwykle obszar kilkudziesięciu kilometrów. Poza nim znajdowały się obszary nieznane, gdzie sytuowano mityczne i bajkowe krainy zamieszkane przez istoty demoniczne, złowrogie zwierzęta i potwory. Świat był ograniczony przestrzennie. Wszystko, co znajdowało się poza wsią, było orientowane przez odniesienie do niej jako punktu środkowego. Zrozumiała jest więc gotowość uznania swych siedzib za środek świata — tak bowiem w doświadczeniu tych ludzi było rzeczywiście.

Wyjaśnienie to komplikuje się nieco, gdy zauważymy, że jednocześnie istniały wierzenia o środku świata usytuowanym w* rzeczywistości tam. gdzie wznosi się słup, drzewo lub góra kosmiczna. Twierdzenia o istnieniu środka świata w tej czy innej w*si uznać trzeba wówczas za niczym nie uzasadnione. Wydaje się jednak, że w przypisyw^aniu sobie bycia w centrum ziemi znajduje odbicie dążenie do przebywania w tym szczególnym punkcie przestrzeni, w strefie świętej. Dlatego zapewne w trakcie zakładania osady, a nawet przy stawianiu domu, podejmowano zabiegi mające na celu symboliczne odtworzenie w danym miejscu struktury środka świata. Swoiste reguły rządzące myśleniem mi-

82