Drzewo życia6

lerzach, czyli nad pokarmem przeznaczonym dla żywych na całą zimę”²³. Z naszych rozważań wynika jednak, iż tylko część dusz pełni taką funkcję, a mianowicie dusze nazwane tu demonami domowymi, czy szerzej dusze ludzi zmarłych śmiercią naturalną. W tym miejscu należy uściślić nasze ustalenia. Demony domowe są istotami pojedynczymi bądź działającymi w mało licznych grupach, podczas gdy ludzi zmarłych jest bardzo wiele. Wynika z tego, iż tylko niektórzy z nich zostają patronami, opiekunami rodzin, domostw i gospodarstw. Co się dzieje z resztą? Wierzenia ludowe na ten temat są nieliczne i bardzo niejasne. Zdaje się, że większość zmarłych przebywa w jakiejś krainie mającej wiele wspólnego z chrześcijańskim rajem z wyobrażeń średniowiecznych, w krainie wiecznej wiosny. Niemniej jednak wszystkie te dusze, łącznie z demonami domowymi, tworzą jedną grupę. Wszystkie przebyły te fazy cyklu księżycowego, które kończy moment jego zniknięcia. Wszystkie doznały oczyszczenia, przekraczając mityczną wodę, i aktualnie trwają w stanie zmiany, ale nie ujawniły się ponownie, tak jak ujawnia się księżyc po dniach niewidzialności. Nadal niewidoczne, są jednak w pełnej dyspozycji do przyjęcia nowej postaci cielesnej. Świadczy o tym, jak można sądzić, ich uczestnictwo w procesie rozmnażania, bezpośredni związek z ziemią i jej płodnością, pełnienie opieki nad plonami, urodzajem, owocami. Dusze te należą do płodnej sfery kosmosu, którego głównym elementem i symbolem jest ziemia.

Uwidocznia się tu jeszcze jeden dość istotny związek łączący ludzi zmarłych śmiercią naturalną z ziemią. Ludzie ci przeżyli cały swój (ludzki) cyki życiowy, a rodzaj śmierci, jaki stał się ich udziałem, umożliwił po

ra M. Eliade: Traktat o historii religii. Warszawa 1966, s. 342.

139