Drzewo życia8

rażenie tej samej myśli, ponieważ pioruny, polując na demony, mogły spalić dom, gdyby te w nim przebywały. Podobnie ludność wiejska interpretowała wypadki zabicia człowieka przez piorun — człowiek zginął, gdyż ukrył się za nim diabeł lub demon.

Obrzędowe wypędzenie demonów wodnych rozpoczynało pełnię lata, okres bardzo ubogi w obrzędy, ale wypełniony ciężką pracą przy sprzęcie zbóż.

Zaprezentowaliśmy nieliczne przykłady działań obrzędowych, których w cyklu rocznym było o wiele więcej. Ogarniały one praktycznie wszystkie wydarzenia przyrodnicze i społeczne, wszystkie aspekty życia ludności wiejskiej, nadawały im sens. Obrzędy ukazują najlepiej stosunek ludu do świata. Pozwalają lepiej zrozumieć, w jaki sposób widział on swe miejsce i rolę w kosmosie.

Na tym musimy zakończyć omawianie tej dziedziny światopoglądu ludowego, który nazwaliśmy wizją świata i człowieka. Dotarliśmy bowiem do punktu, z którego jakkolwiek można by kontynuować rozważania, to jednak musiałyby one objąć nowy zespół faktów, uwzględnić te wszystkie wierzenia i obrzędy, które pominęliśmy lub o których tylko wspomnieliśmy. Wymagałoby to osobnej pracy. Dziedzina tak zwanej duchowej sfery kultury ludowej jest nieprzebraną skarbnicą. Zapewne przez wiele jeszcze lat będzie przedmiotem studiów naukowych, przynoszących coraz to nowe odkrycia.

Myśl ludowa stworzyła system wyobrażeń, który nie da się absolutnie rozpatrywać w kategoriach bajki, ani tym bardziej przesądów i zabobonów. Operowała ona pewnym zespołem wiedzy o świecie, wiedzy nie wydumanej, ale opartej na bezpośredniej obserwacji i doświadczeniu zjawisk i przedmiotów. Zostały one uporządkowane i wyjaśnione w szczególny, ale konsekwen-

201