Drzewo życia4

nie słuszne. Właśnie w tej sferze przemiany kultury chłopskiej następowały najwolniej i wedle prawidłowości zupełnie odmiennych niż w pozostałych dziedzinach kultury. Powstanie oryginalnego systemu światopoglądowego z wierzeń dawnych, ludowych oraz nowszych, chrześcijańskich jest najlepszym przykładem trwania struktur archaicznych, w których uwięziona była od wieków myśl ludowa. Przetrwały nie tylko ogólne cechy światopoglądu pierwotnego, lecz także konkretne jego składniki, jak na przykład idea trójstopniowości kosmosu, drzewa lub góry kosmicznej, idea środka świata i inne.

Trójdzielność kosmosu

Jednym z ważniejszych składników wizji świata jest idea trójdzielności kosmosu. W świetle mitu ukazuje się ona jako rezultat podjętej przez jego twórców próby odszukania mediacji dla początkowej opozycji ognia i wód kosmicznych, personifikowanych przez Boga i Diabła. Wprowadzenie trzeciego elementu — środkowej strefy kosmosu — nie likwiduje przeciwstawności, ale umożliwia powstanie stanu' konstruktywnej konfrontacji.

Żiródłem przekonania o trójstopniowośoi kosmosu było zmysłowe doświadczenie świata, którego dwie strefy pozostawały zawsze poza polem bezpośredniej penetracji człowieka. Idea ta, spotykana bodaj we wszystkich światopoglądach społeczeństw plemiennych i tradycyjnych, była i nadal jest jednym z podstawowych elementów chrześcijańskiej doktryny eschatologicznej, mając dodatkowo ogólnie znane implikacje moralne, często zresztą ignorowane w wierzeniach ludowych. Stanowiła ona również część systemu religij-

67