080 (5)

80

Renata Przybylska, ks. Wiesław Przyczyna

mii i mimice. Często dochodzi do głosu wręcz zabawa językowa, jak na przykład w serii określeń sióstr zakonnych: s. Furia od gniewu Bożego, s. Flakonia od ołtarza bocznego, s. Asfałta od dróg Pańskich. Pod tym względem język środowiskowy kleryków przypomina gwarę młodzieżową, zwłaszcza studencką, z tym, że odwołuje się oczywiście do specyficznych warunków życia w seminarium, a nie w akademiku. Liczne wyrażenia i zwroty można jednak uznać za elementy wspólne dla slangu młodzieży, nie tylko tej z seminarium, np. spasaj lejce - ‘ zdystansuj się’; ale ma zryty beret — ‘ o kimś niepoważnym’; zakręcony jak koń na światłach - ‘o kimś, kto czegoś nie rozumie’. W naszych materiałach niestety nie trafiły się takie wyrażenia, które odsłaniałyby jakiś własny językowy obraz świata, przemyślanego na swój sposób, a zwłaszcza nastawionego na inny system wartości niż ten potoczny, ogólny. Trudno zatem wyciągać jakieś ogólniejsze wnioski co do mentalności współczesnych kleryków. Jawią się oni raczej przez pryzmat swego socjolektu jako typowi przedstawiciele młodego pokolenia.

5. Wnioski końcowe

W języku kleryków, podobnie jak we współczesnym języku religijnym w ogóle, widać dwie tendencje. Pierwsza przejawia się w odchodzeniu od mówienia o sprawach Boga i reli-gii językiem obiegowym, wspólnym nam wszystkim, na rzecz używania języka specjalistycznego - odmiany naukowej, czyli języka teologii o charakterze po części ezoterycznym. To sprawia, że prawdy wiary są przez nich ujmowane i podawane w sposób niezrozumiały dla ogółu, a często dla nich samych. Druga tendencja, poniekąd przeciwstawna, polega na ucieczce od języka literackiego w język potoczny, młodzieżowy, często dość prostacki, by nie rzec prymitywny, co prowadzi do niebezpiecznej desakralizacji i wulgaryzacji języka religijnego. Wskutek tego zaciera się na poziomie i językowym, i pojęciowym granica między sacrum aprofanum, tym, co święte, i tym, co świeckie, a cały metafizyczny wymiar ludzkiego istnienia zostaje spłaszczony, zniwelowany czy w ogóle wyłączony ze sfery zainteresowania. Którędy zatem pójść? Zdaniem wielu badaczy współczesnego dyskursu religijnego trzeba szukać drogi pośredniej. Język przekazu religijnego dostosować należy do języka, którym przemawia kultura współczesna. Konieczne jest „przefiltrowanie” wiedzy religijnej kleryków przez mentalność i system pojęciowy człowieka współczesnego, czyli inkulturacja przekazu wiary. Wzorcem nie może być jednak styl potoczny, ale odmiana polszczyzny o wyższym statusie stylistycznym - język literacki. Język potoczny jest bowiem taką odmianą, która nie jest w stanie uchwycić złożoności i specyfiki doświadczenia religijnego, tkwiącej w nim tajemnicy wiary, skomplikowanych subtelności przeżyć duchowych, ponieważ, obsługuje bowiem najbardziej przyziemną część życia, dostosowany jest on do mówienia o codziennych sprawach bytowych, pracy, zakupach, szkole, rozrywce itd. Tak jak nie da się na język potoczny bez przekłamań przetłumaczyć na przykład poemat Miłosza czy podręcznik medycyny, tak i problematyka religijna nie mieści się w wąskim repertuarze środków odmiany potocznej. Dlatego język religijny musi wypracować własne środki, nie zrywając z tradycyjną terminologią religijną musi stopniowo się unowocześnić, by nie stać się językiem na tyle archaicznym, że aż martwym, niepojętym dla współczesnych. Nie może jednak schlebiać odbiorcom, upraszczając nad miarę to, co w religii trudno wytłumaezalne. Przeciwnie - w dyskursie religijnym to język właśnie powinien podnosić ludzi na wyższy