161 (2)

161

II. Podstawom' zasady prawa wyborczego

• :e 6-dniowyni okresem dostosowawczym. Nu tym tle TK sformułował zasadę, że zelkie istotne zmiany prawa wyborczego muszą się w przyszłości dokonywać przy-:nniej / półrocznym wyprzedzeniem (wyrok z 3 listopada 2006 roku. K 31/06).

157. System proporcjonalny jest czasem uzupełniany instytucją lak zwanej listy i.iństwowej. która u nas nosiła nazwę listy ogólnopolskiej, a polega na tym, że nie ystkie mandaty obsadza się na poziomie okręgów wyborczych, pewną zaś liczbę .mdatów obsadza się w skali kraju, stosownie do rezultatów głosowania obliczonych całego kraju. W wyborach do Sejmu w 1991. 1993 i 1997 roku trzysta dziewięe-csiąt jeden mandatów obsadzano więc w okręgach wyborczych, a sześćdziesiąt •więc - w skali kraju. Stosowano system dTIondta. czyli ogólną ilość głosów tkanych przez poszczególne partie (listy wyborcze) porządkowano w ciąg sz.eść-sięeiu dziewięciu malejących ilorazów i przyznawano się im kolejne mandaty, da patlia (ugrupowanie) konkurująca w wyborach zgłaszała zarówno okręgowe kandydatów, jak i tak zwaną listę ogólnopolską (liczącą przynajmniej sześćdz.ie-i dziewięć nazwisk). Wspomniane mandaty przyznawano sześćdziesięciu dziewię-"sobom z poszczególnych list ogólnopolskich według kolejności ich umieszczenia ■ ten sposób powstawała ostateczna lista sześćdziesięciu dziewięciu posłów. Jeżeli s partii A przypadały dwadzieścia dwa mandaty z listy ogólnopolskiej, to kandy-umieszczem na pierwszych dwudziestu dwóch miejscach listy ogólnopolskiej '"ZOnej przez partię A uzyskiwali mandaty. Jeżeli jednak jeden z tych kandydatów kał już mandat w okręgu, to mandat z listy ogólnopolskiej otrzymywał kandydat czczony na dwudziestym trzecim miejscu tej listy i tak dalej. Raz jeszcze trzeba pomnieć, ze wyborca oddawał głos tylko na listę okręgową w swoim okręgu uczyni. Nie było natomiast możliwości odrębnego głosowania na listy ogólno-e i zamieszczonych na nich kandydatów.

Instytucja listy ogólnopolskiej (państwowej, centralnej) pozwalała na wyrówna-cktórych niesprawiedliwości w podziale mandatów, bo łatwiej było proporcjo-rozdzielić sześćdziesiąt dziewięć mandatów w skali kraju niż po kilkanaście miej) mandatów w poszczególnych okręgach. Poprawia to leż szanse wyborcze li partii. Przede wszystkim jednak listy te były znakomitą formą asekuracji dla ■ vych polityków wszystkich partii, bo tą drogą można było zapewnić mandat bardzo mało popularnemu politykowi. Zniesienie instytucji listy ogólnopolskiej ■ irdynację z 2001 roku było - gdy chodzi o szanse małych partii - równoważo-v|ęciem systemu St. Lague jako podstawy rozdziału mandatów w okręgach.

• ulewało ono natomiast parasol ochronny dla liderów partyjnych.

Instytucje listy centralnej nie znajdują (ani nigdy nie znajdowały) w Polsce od-Imego zastosowania w wyborach lokalnych.

I ś. Drugą często spotykaną instytucją w proporcjonalnym systemie wyborczym zwane progi wyborcze lub, inaczej, klauzule zaporowe. Wprowadza ona wyzyskania pewnego minimalnego odsetka głosów w skali całego kraju. Jeżeli ¹ mg (np. 5 proc.) nie zostanie osiągnięty, to głosy oddane na daną partię czy ¹ sanie przepadają i nie są uwzględniane przy matematycznych kalkulacjach h rozdzieleniu mandatów. Wracając do naszego przykładu z 15-mandatowym