2010 11 20;37;20

w* w %    >\J 1 tnuo^i VZ(A.

34

I {    m/*"' i' i\ | ov i" / V/‘yt O

^UĆ\UfvM'M^    -,vc|(X '■''

K)jv$\OU&/kliL i>v' i v (J IHO^U

Małgorzata l an^_t

²Takie pojmowanie „alternatywności" proponuje J. Radziewicz: Edukacjo alteniatywnu WSiP, Warszawa 1992, s. 37.

•''Dla tego typu zmian J. Radziewicz proponuje wykorzystanie terminu „innowacje dosko-nalące". W: Edukacjo alternatywna. WSiP. Warszawa 1992, s. 37. j

(W: „Znak” 1993, nr 9, s. 4—14)

/ Wychowanie do wolności jest samą istotą wychowania, albowiem wol-^ ność jest istotą człowieka. Czy nie jest jednak paradoksem mówić o wycho-X waniu do wolności? Czy człowiek nie jest spontanicznie wolny? Wiemy jednak, że już Arystoteles odróżniał spontaniczność od wolności związanej z zastanowieniem (proaireis), z namysłem, a Platon ukazywał związki między poszczególnymi typami duszy ludzkiej: królewskim, despotycznym, demokratycznym, timokratycznym czy oligarchicznym, a ustrojem państwa. Niech odpowiedzią na tak postawione pytania będą dwie uwagi Platona.

Pierwsza dotyczy „nie wychowanej” jeszcze wolności w początkach demokracji. Po wszystkich kątach rozbrzmiewa tam hasło wolność. Ojciec boi się syna, nauczyciel boi się uczniów i im pochlebia, a młodzi ludzie upodabniając się do starszych nic sobie nie robią z nauczyciela. Buta nazywana jest wyższą kulturą, nierząd — niezależnością, beznadziejna rozpusta pańskim gestem, a bezczelność męstwem (.Państwo, VIII, s. 442). I narzeka Platon, że nawet ulicą nie można przejść spokojnie, gdyż także zwierzęta go potrącają. „I w ogóle w ten sposób, gdzie się tylko ruszyć, wszędzie pełno wolności” (Państwo, VIII, s. 447).    —

Druga uwaga dotyczy duszy despotycznej. Ju    n dostrzegł szcze

gólną tendencję u tych, którzy „źle zagospodarowani wewnętrznie", „sami

nad sobą żadnej władzy nie mając”, tym bardziej usiłują władać innymi

Przytoczone uwagi nie powinny nas jednak doprowadzić do mylnego

wniosku, że należy „przepędzić poetów z państwa”, władzę oddać filozofom, a wolność-ograniczyć, Wolność jest źródłem godności każdego człowieka.

\

jego istotą. Także nowożytne państwo i demokratyczne społeczeństwo obywatelskie oparte są na wolności. Dlatego wolność tym bardziej powinna znaleźć się w centrum problematyki wychowania. Wolność wymaga wychowania, ale autentyczne wychowanie jest zawsze wychowaniem wolnego człowieka.