2012 01 05 ;02;59

STYLIZACJA

Stylizacja na specyficzną potoczność, jak już powiedzieliśmy, ma na celu zwiększenie zabawowości odbioru tego tekstu, co zbiega się z ogólnym celem stylu literackiego.

ARCHAIZACJA

Henryk Sienkiewicz, Potop¹'’

►    Archaizacja jest sposobem stylizacji używanym w celu uwiarygodnienia przekazu historycznego. Używając archaizacji autor daje możliwość odbiorcy odgrywania roli bezpośredniego obserwatora minionych zdarzeń. Używane w tym celu środki językowe nie są oczywiście dosłownymi cytatami z dawnej odmiany języka polskiego, wprowadzają one jedynie koloryt tej odmiany, eksponując tylko niektóre jej cechy.

(...) Usłyszawszy to przybyły zdjął czapkę, rzucił ją na ziemię i skłoniwszy się rzekł: —Jam jest Andrzej Kmicic.

Oczy panny A leksandry spoczęły błyskawicą na twarzy Kmicica, a potem znów wbiły się w ziemię; przez ten czas jednak zdołała panienka dojrzeć płową jak żyto, mocno podgoloną czuprynę, smagłą cerę, siwe oczy bystro przed się patrzące, ciemny wąs i twarz młodą, orlikowatą, a wesołą i junacką.

On się zaś w bok ujął lewą ręką, prawą do wąsa podniósł i tak mówił:

—Jeszczem w Lubiczu nie był, jeno tu ptakiem śpieszyłem do nóg panny łowczanki się pokłonić. Prosto z obozu mnie tu wiatr przywiał, daj Boże, szczęśliwy.

—    Waćpan wiedziałeś o śmierci dziadusia podkomorzego ? - spytała panna.

—    Nie wiedziałem, alem go łzami rzewnymi opłakał, dobrodzieja mojego, gdym się o jego zgonie od owych szaraczków dowiedział, którzy z tych stron do mnie przybyli. Szczery to był przyjaciel, nieledwie brat mego nieboszczyka rodzica. Pewnie waćpannie wiadomo dobrze, że przed czterema laty aż pod Orszę do nas przybył. Wtedy mi to waćpannę obiecał i konterfekt pokazał, do którego po nocach wzdychałem. Byłbym tu wcześniej przyjechał, ale wojna nie matka; ze śmiercią jedno ludzi swata.

►    W tym fragmencie Sienkiewicz wprowadza elementy archaizacji nie tylko w dialogu: Jam jest Andrzej Kmicic; jeszczem w Lubiczu nie był; nie wiedziałem, alem go łzami żewnymi opłakał itd., ale również w tekście odautorskim: on się zaś w bok ujął Iwą ręką, oczy bystro przed się patrzące; twarz młoda, orlikowata, a wesoła i junacka. Jak widzimy z przykła-

75 http://monika.univ.gda.pl/%7Eliterat/potop/0001.html.

dów autor wykorzystuje większą ruchomość rodzajowych końcówek czasownika oraz postpozytywny charakter wprowadzenia przydawek w języku staropolskim. W tekście występują również staropolskie adresatywa: waćpan widziałeśpewnie waćpannie wiadomo dobrze itd., archaiczne słownictwo: konterfekt, jedno (—tylko), rodzic, panna łowczanka, dobrodziej, szaraczki itd. W konstrukcjach składniowych można zauważyć naśladowanie tzw. ramowej struktury zdania, kiedy finitywna forma czasownika, bez końcówki rodzajowej, występuje na końcu: nie wiedziałem, alem go łzami rzewnymi opłakał; gdym się o jego zgonie od owych szaraczków dowiedział; wtedy mi to waćpannę obiecał i konterfekt pokazał, do którego po nocach wzdychałem itd.

Jak już podkreśliliśmy wcześniej archaizacja u Sienkiewicza pełni funkcję urealnienia przedstawianych zdarzeń. Ułatwia ona odbiór obrazowania przez czytelnika, które jest komponentem komunikacyjnym stylu literackiego.

PASTISZ

Konstanty Ildefons Gałczyński SKUMBRIE W TOMACIE (pierwowzór)

Raz do gazety “Słowo Niebieskie"

(skumbrie w tomacie skumbrie w tomacie) przyszedł maluśki staruszek z pieskiem.

(skumbrie w tomacie pstrąg)

-    Kto pan jest, mów pan, choć pod sekretem! (skumbrie w tomacie skumbrie w tomacie)

-    ja jestem król Władysław Łokietek, (skumbrie w tomacie pstrąg)

Julian Tuwim OZÓR NA SZARO (pastisz)

K. 1. Gałczyńskiemu, autorowi drukowanego w nr 10 “Prosto z mostu” wiersza “Skumbrie w tomacie".

Motto:

Zaraza rośnie w świątek i piątek (Skumbrie w tomacie skumbrie w tomacie) Idę na Polskę robić porządek (Skumbrie w tomacie pstrąg).

K. I. Gałczyński

Raz do gazety “Hejże do czynul"

(ozór na szaro ozór na szaro)

Przyszedł Konstanty, wlany ze spleenu, (ozór na szaro chrzan)

— Bardzo — powiada - smutno -powiada, (ozór na szaro ozór na szaro)

Mój redaktorze, jaka jest rada?

(ozór na szaro chrzan)