356

356    Whdyitiw M^{1 2}^³rid _

stępny etap badań globalnych wyznaczyć powinien materiał z okresu II Rzeczypospolite] międzywojennej i najnowszej - Trzeciej, nam współczesnej, za każdym razem odnoszący się do innego trochę obszaru, choć zawartego w szerokim historycznym terytorium I Rzeczypospolitej. Materiał z okresu najnowszego (końca XX wieku) jest opublikowany³⁴, międzyw ojenny jest do wyekscerpowania choćby ze schematyzmów kościelnych. Analizę całościową wyprzedzają wycinkowe szczegółowe badania w rodzaju studium wspomnianej Witkow skiej poświęconego wezwaniom polskich katedr, w których dominującą rolę spełniają patro-cinia maryjne, co potwierdza wysoka rangę tych wezwań w konfrontacji z najwyższą rolą tych świątyń w życiu Kościoła.

Pracą niedawno wydaną (rok 2002), podejmującą po raz pierwszy na szerszą skalę zagadnienie patrociniów z punktu widzenia językoznawczego, jest studium Janusza Dziewiątkow -skiego Wezwania kościołów i kaplic w archidiecezji gnieźnieńskiej . W zgromadzonym przez autora materiale współczesnym (z 1997 roku) liczącym 533 jednostki nazewnicze. interesujące nas wezwania maryjne stanowią 132 (prawie 25%) wezwań, realizując się w 49 rodzajach patrociniów³⁶. Na podstawie tego wycinkowego tylko materiału daje się zaobser-wować dalszy wzrost liczby rodzajów zawołań maryjnych o patrocinia całkiem nowe, takie jak NMP Królowa Świata, NMP Królowa Wszechświata, NMP Matka Kościoła, wskazujące na wszechobecne panowanie Matki Bożej; na Jej ścisły związek z osobami Trójcy Świętej Matka Zbawiciela, Oblubienica Ducha Świętego; na Jej łaskawość i orędownictwo, wyrażone w nowy sposób: Matka Boża Miłosierdzia, NMP Uzdrowienie Chorych, NMP Wspomoży -cielka Wiernych, NMP Królowa Pokoju, Matka Boża Pięknej Miłości, NMP Królowa Miłości i Pokoju. Jest tych nowych patrociniów w skali ogólnopolskiej zapewne więcej W ten sposób maryjne miana kościołów w coraz większym stopniu wypełniają listę wezwań z Litanii loretańskiej.

Wyraźnie widoczna jest tendencja do wariantyzacji wezwań poprzez użycie członów synonimicznych lub wprowadzenie nowych, w rodzaju Maryja Królowa Polski II NMP Królowa Polski // Matka Boża Królowa Polski IIMatka Boska Królowa Polski II Matka Boża Królowa Korony Polskiej czy Chwalebna Bogurodzica Królowa Apostołów; w stosunku do tradycyjnego zawołania Królowa Apostołów lub Matka Boska Jasnogórska wobec Matka Boska Częstochowska.

Ma ten badany region gnieźnieński określoną dla swojego czasu statystykę i geografię wezwań odmienną od stanu historycznego, z nową listą rankingową najczęściej używanych mian: 1. Matka Boska Częstochowska, 2. Wniebowzięcie NMP, 3. Niepokalane Poczęcie NMP, 4. NMP Królowa Polski, 5. Niepokalane Serce NMP, 6. Narodzenie NMP, gdzie na tle tradycyjnie licznych wezwań dotyczących wydarzeń z życia Maryi, honorowanych przez cały Kościół, pojawia się wyraźnie partykularne polskie podejście do osoby Matki Bożej Królowej Polski z Jej duchowym tronem na Jasnej Górze w Częstochowie.

Analiza całego dwudziestowiecznego i z nowego już stulecia materiału patrocinicżnęgo dotyczącego Maryi, tak jak tego, który już był przedmiotem dotychczasowych badań prowadzonych w różnym zakresie terytorialnym dla danych epok, winna pójść w kierunku

1

^M Wykaz parafii w Polic² 1996, Warszawa 1997.

2

J A. Dziewiątkowski. Wezwania kościołów i kaplic w archidiecezji gnieźnieńskiej. Toruń 3002

3

³⁶ Autor za osobne wezwania uwala formy w rodzaju Maryja Królowa Polski. NMP Knilowa Polski. Mmka Bata Królowa Polski, Matka Boska Królowa Polski - w innych wcześniej omawianych opracowaniach traktom ain: jako warianty tego samego patrocinium.