39 (54)

II. Cechy konstytucji jako ustawy zasadniczej 39

wierający daną normę został wydany w sposób naruszający odpowiednie uregulowania konstytucyjne) bądź charakter kompetencyjny (gdy akt zawierający daną normę został wydany przez podmiot, któremu konstytucja nie przyznała kompetencji do podejmowania aktów danego rodzaju lub treści). Zakaz wydawania przepisów sprzecznych z konstytucją odnosi się głównie do działalności ustawodawczej parlamentu i jest w doktrynie określany jako negatywny aspekt obowiązku realizacji konstytucji.

Po trzecie, najwyższa moc prawna konstytucji oznacza, że wszystkie inne akty normatywne muszą być z nią spójne, a więc muszą przyjmować treści w możliwie najpełniejszy sposób pozwalające na urzeczywistnienie postanowień konstytucyjnych. Jeżeli wziąć pod uwagę, że wiele tych postanowień jest ujętych w dosyć ogólny sposób, to znaczenie odpowiedniego ukierunkowania działalności ustawodawczej parlamentu staje się oczywiste (stąd też nakaz spójności określa się jako pozytywny aspekt obowiązku realizacji konstytucji). Jest to jednak obowiązek zacznie trudniejszy do wymierzenia i wyegzekwowania od zakazu stanowienia aktów sprzecznych z konstytucją. Istnienie sprzeczności może być ustalone za pomocą metod wykładni opartych na logice prawniczej, a więc to zadanie może być powierzone sądom. Natomiast pytanie o właściwy sposób urzeczywistniania (realizacji) postanowień konstytucyjnych ma charakter polityczny i wymyka się spod jurydycznych ocen dokonywanych przez sądy.

Szczególna moc prawna jest tradycyjnie rozpatrywana na tle pozycji konstytucji w systemie prawa, a zwłaszcza jej stosunku do ustaw. Należy jednak pamiętać, że takie same obowiązki (zakaz naruszania i nakaz realizowania) odnoszą się też do wszelkich innych działań podejmowanych przez organy władzy publicznej, ponieważ dla wszystkich tych organów konstytucja jest prawem najwyższym.

Owa charakterystyka szczególnej mocy prawnej konstytucji odnosi się do wszystkich konstytucji sztywnych, niezależnie od sposobu sformułowania jej w swych postanowieniach. Należy ona bowiem do istoty współczesnej konsty-tucji, tak jak ukształtowała się w demokratycznym państwie prawnym. Konstytucja

■    2 kwietnia 1997 roku w różny sposób daje wyraz swej szczególnej mocy prawnej, nędzy innymi określając się jako „[...] prawa podstawowe dla państwa, których pojmowanie [stanowi] niewzruszoną podstawę Rzeczypospolitej” (ze Wstępu) oraz stanowiąc, że „[...] Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej” (art. 8 ust. i).

27. Pozycja najwyższego źródła prawa przysługuje konstytucji wewnątrz systemu prawa stanowionego w danym państwie. Należy jednak wskazać dwa inne układy odniesienia, w których owa szczególna pozycja konstytucji nie rysuje się z taką oczywisto-I. a mianowicie prawo naturalne i ogólne zasady prawa międzynarodowego.

Spór o istnienie i charakter prawa naturalnego toczy się już od czasów Antygo-nv. w czasach nowożytnych przybrał on na znaczeniu w okresie Oświecenia, gdy z tej ♦uśnie perspektywy postrzegano prawa i wolności jednostki ludzkiej. Utorowała

■    dłic wówczas drogę koncepcja, w myśl której pewne prawa i wolności (a w pierw-•\in rzędzie - życie, wolność i własność) przysługują każdemu z racji tego, że jest .'łuwiekiem. Rolą prawa stanowionego może być jedynie potwierdzenie zasad natu-ilitego porządku rzeczy. Prawie każda rewolucja przynosiła zresztą nawiązanie do '•>wa natury, bo obalenie istniejącego porządku rzeczy może być uzasadnione tylko • 1 w olaniem się do wyższego zespołu wartości. Rozwój pozytywizmu prawniczego