70453

Idea konstytucji pisanej, jako ustawy zasadniczej w państwie, pojawiła się w okresie rewolucyjnych przemian ustrojowych i walki o władzę polityczną w końcu XVIII w. Przyczyny powstania pierwszych konstytucji pisanych były złożone. Obok przyczyn specyficznych dla poszczególnych państw wymienić można czynniki uniwersalne, które wpłynęły na „spisanie” zasad ustroju politycznego. Najczęściej wskazuje się na:

a)    poglądy szkoły prawa natury, w mył których władza państwowa powinna być ograniczona przez przyrodzone prawa jednostki,

b)    koncepcję umowy społecznej jako swoistego kontraktu między rządzonymi a rządzącymi, która znalazła wsparcie w rozszerzającym się w XVIII w. światopoglądzie racjonalistycznym. Racjonalizm głosił, iż także w organizacji społeczeństwa odkryć można nowe, doskonalsze reguły rządzenia i zapisać je w „Biblii nowego porządku" - konstytucji,

c)    teorię podziału władzy w ujęciu monteskiuszowskim,

d)    wolność i równość wszystkich obywateli, niezależnie od przynależności stanowej, propagowane także przez powstałe w XVIII w. teorie liberalizmu i egalitaryzmu, wypisane na sztandarach rewolucji francuskiej. Idea identycznego, równego prawa dla wszystkich wymagała potwierdzenia w dokumencie pisanym,

e)    szkoła pozytywizmu prawniczego, której przedstawiciele przywiązywali dużą wagę do roli prawa pisanego, stanowionego przez suwerenną władzę państwową, utrwalając tym samym ideę konstytucji pisanej.

Jeśli chodzi zaś o genezę na płaszczyźnie społeczno-polityczno-ekonomicznej, to była to rewolucja burżuazyjna i przejście do kapitalizmu.

4. Konstytucja formalna a materialna.

Konstytucja materialna - całokształt norm prawnych mających za przedmiot ustrój polityczny państwa, bez względu na ich charakter prawny i formę aktów prawnych, w których są zawarte (ustawy, uchwały parlamentu, zwyczajowe prawo konstytucyjne). Przykładem takiej konstytucji jest Konstytucja Wielkiej Brytanii. Jest to także zakres przestrzegania norm konstytucyjnych w praktyce (wykład).

Konstytucja formalna - akt pisany, ustawa zasadnicza zawierająca normy o najwyższej mocy prawnej, regulujące podstawy ustroju politycznego i społecznego, uchwalana przez powołany do tego organ i zmieniana w szczególnym trybie. Konstytucję wtym znaczeniu może stanowić kilka ustaw o szczególnej mocy prawnej, ściśle ze sobą związanych i tworzących integralną całość. Z reguły jednak we współczesnych państwach jest to jeden akt prawny wyróżniony szczególną nazwą „Konstytucja”.

Karl Loewenstein wymienił 3 rodzaje konstytucji materialnej:

•    normatywne - w pełni przestrzegane,

•    nominalne - nie są w pełni przestrzegane, ale są drogowskazem zmian ustrojowych i mają szanse zostać k. normatywnymi w przyszłości,

•    semantyczne - formalizujące rządy jednostki, zgromadzenia, jednej partii lub junty (czyt. hunty) wojskowej,