skanuj0002 (429)

ten jest wręcz traktowany jako znaczące osiągnięcie; cywilizacyjne. Pojawił się przecież wraz z „drugą falą” w dziejach społecznych, to znaczy - w okresie powstawania; i rozwoju gospodarki industrialnej. Towarzyszący temu podział pracy oraz nowa organizacja dnia (i tygodnia) ujawniły nowi zjawisko, a miano-wicie czas, jaki pozostawał po wypełnieniu obowiązków. Zrodziła się potrzeba nazwania go. Wynikała ona zarówno z interesu badaczy - przedstawicieli nauk społecznych,; jak i polityków oraz strategów zajmujących się zmianami cywilizacyjnymi.

(Zzas wolny - propozycje terminologiczne

Czas wolny, mimo że jest pojęciem (niezwykle) subiektywnym, odmiennie traktowany jest w różnych kręgach kultury i środowiskach społecznych. We współczesnej cywilizacji przemysłowej, a jeszcze bardziej w cywilizacji poprzemysłowej, zajmuje jedną z czołowych pozycji w hierarchii wartości. Niezależnie od tego, że dla wielu osób jest on wartością autoteliczną, stanowi obiektywnie ważne źródło rozwoju człowieka i zmiany społecznej wyrażającej się między innymi w jakości i stylu podmiotowego życia (H. Strzemińska). Rozmiary tego czasu traktowane są jako miernik poziomu życia oraz jako wyznacznik dobrobytu, poziomu konsumpcji, uczestniczenia w kulturze, a nawet kondycji zdrowotnej w poszczególnych środowiskach.

Odmienność czynności i samopoczucia człowieka w tym czasie nasuwa skojarzenia z czymś przyjemnym, co powinno trwać długo, nie przemijać szybko. Te odczucia znalazły swoje odzwierciedlenie w nazwie omawianej sfery życia. Przyjęcie nazwy „czas wolny” wiąże się więc z uznaniem, że ten dający przyjemność etap w ciągu dnia i tygodnia cechuje określone tempo. Czas ten wprawdzie, zgodnie ze swą fizyczną 16 właściwością, ma tylko jeden wymiar - wciąż idzie do przodu -ale ma wiele subiektywnych, względnych miar. Słowo „wolny" wskazuje, że jego zmiana odbywa się „bez pośpiechu”, czas ffóezy się „wolno”. Towarzyszy temu również inna.jego właściwość wynikająca z semantycznych konsekwencji tego słowa, :'a mianowicie - w tym czasie człowiek jest „wolny” od obciążeń. Ponadto „wolno mu” zachowywać się zgodnie z własnymi, osobistymi potrzebami, wzorami i normami. Ten ostatni aspekt f^wplności” uwikłany jest wszak w pewne ograniczenia, niemniej jednak człowiek w „czasie wolnym” jest mniej podporządkowany aniżeli w formalnym czasie poświęconym na Wypełnianie obowiązków. Może więc dobrowolnie wybierać uznane społecznie wzory zachowań - od aktywnych po dolce far nieńte (słodką bezczynność).

' ‘Podobne zjawisko kojarzenia można zaobserwować w języ-;ku angielskim, w którym ‘czas pozostający po wypełnieniu |§&ewiązków’ nazwany jest leisure. Nazwa ta brzmi podobnie do pkasure, co oznacza ‘przyjemność’. To słownikowe rozważania można rozszerzyć na język francuski, w którym słowo loisir też jest wywiedzione z łaciny (licere) i oznacza ‘wolne chwile’.

ir Takie korzenie znaczenia pojęć leisure i loisir, które są jwłaśnie odpowiednikami polskiego wyrażenia „czas wolny” pozwalają rozumieć je jako współwystępowanie wolności i kontroli, samodzielności i przymusu, dobrowolności i zobowiązań.

» W polskiej literatury pedagogicznej termin ten, jako jkategórię teoretyczną i zjawisko podlegające badaniu upowszechnił Aleksander Kamiński (1965). Wprowadził on, obok ńiego, takie wyrażenia jak „czas na wpół wolny”, „wczasy” oraz Igpółwczasy”. Terminy te miały, w założeniu autora, sprzyjać (wyróżnianiu tych sfer dnia i tygodnia, w których człowiek może dobrowolnie podejmować atrakcyjne dla niego czynności. Czasem „na wpół wolnym” określał zatem te działania, które

17