3 (368)

404 Rozdział XI. Organy władzy sądowniczej

wobec prawa. Zwyciężyło jednak stanowisko akcentujące przydatność tej kategorii sądów z uwagi na specyfikę osądzania niektórych rodzajów przestępstw (np. szpiegostwa), co związane może być ze szczególnym trybem postępowania wyznaczonym ochroną tajemnicy państwowej. Nie bez znaczenia były również tezy o konieczności funkcjonowania odrębnej struktury sądów na wypadek wojny. Bliższą konkretyzację ustroju i właściwości sądów wojskowych przynosi ustawa - Prawo o ustroju sądów wojskowych. Dla określenia zakresu działalności orzeczniczej tych sądów konieczne jest odwołanie się do przepisów części wojskowej Kodeksu karnego. Zgodnie z ustawą - Prawo o ustroju sądów wojskowych, na stanowisko sędziego może być w nich powołany wyłącznie oficer pełniący zawodową służbę stałą. Na system sądów wojskowych składają się wojskowe sądy garnizonowe, wojskowe sądy okrę-gowe. Nie jest natomiast sądem wojskowym Izba Wojskowa Sądu NąiwYl-szego wykonująca kompetencje nadzorcze SN nad działalnością orzeczniczą sądów wojskowych. W ten sposób złagodzone są częściowo negatywne konsekwencje, wiążące się z wyodrębnieniem sądów wojskowych.

V. Zasada wieloinstancyjności postępowania sądowego

571    Zgodnie z art. 176 ust. 1 Konstytucji, postępowanie sądowe powinno być co najmniej dwuinstancyjne. Wymóg takiego kształtu postępowania przed sądami wyinterpretowany być może również z treści art. 78 Konstytucji, który gwarantuje każdej ze stron postępowania sądowego prawo do zaskarżenia orzeczeń wydanych w I instancji.

Zwrócić należy uwagę na fakt, że ustawa zasadnicza nie determinuje ostatecznie liczby instancji, wskazując jedynie na ich dolną granicę, przy której postępowanie przed sądami może być uznane za prawidłowe w świetle standardów demokratycznego państwa prawnego. Wymagają one, aby podejmowane przez sąd rozstrzygnięcie mogło być zweryfikowane zarówno pod kątem zgodności z prawem, jak również prawidłowości przyjętej interpretacji ustalonych w sprawie okoliczności faktycznych - także przez sąd. Konstytucja nie determinuje jednak środków odwoławczych, z których korzystać może strona nieakceptująca wydanego orzeczenia, pozostawiając to ustawodawcy zwykłemu (art. 176 ust. 2). Problem respektowania zasady konstytucyjnej w przepisach ustawowych normujących postępowanie przed poszczególnymi kategoriami sądów wymaga odrębnej analizy dla każdej z tych kategorii.

572    Obecnie, w przypadku sądów powszechnych zasada co najmniej dwuinstancyjnego postępowania jest zrealizowana „z nawiązką”, gdyż strona dys-

Nb. 571-572

ponuje tu możliwością skorzystania z dwóch rodzajów środków odwoławczych - apelacji i kasacji. Apelacja jest środkiem odwoławczym od orzeczeń wydanych przez sądy I instancji (rejonowe albo okręgowe). Kasacja służy stronie, która kwestionując określone w przepisach proceduralnych okolicz-aosa, powoduje ponowne rozpoznanie sprawy, ale jedynie pod względem zgodności podjętego rozstrzygnięcia z prawem. Rozpatrywanie kasacji należy do

. . * SJ-Ht* '* ’ f*¹'-    '

właściwości Sądu Najwyższego. Również w przypadku sądów wojskowych spełniony jest konstytucyjny wymóg z art. 176 ust. 1. Uchwalenie ustawy - Prawo o ustroju sądów administracyjnych zapoczątkowało realizację zasady co najmniej dwuinstancyjnego postępowania także i przed sądami należącymi do tej kategorii (por. Nb. 493).

VI. Zasada udziału obywateli w sprawowaniu

wymiaru sprawiedliwości

Proklamuje ją art. 182 Konstytucji, odsyłając jednak do ustawy ustalenie 573 konkretnych form tego udziału. Dotychczas obowiązujące przepisy konstytucyjne znały instytucję tzw. ławników ludowych, co znajduje również od-zwierciedlenie w obowiązujących nadal przepisach ustawowych zawartych w Prawie o ustroju sądów powszechnych oraz w Prawie o ustroju sądów wojskowych. Bardziej ogólne i elastyczne ujęcie Konstytucji z 1997 r. nie wyklucza więc odejścia ustawodawcy od tej formy na rzecz tzw. sądów przysię-_ głych, bądź zastosowania ich obydwu. Podkreślić trzeba także, iż omawiana ^zasada konstytucyjna nie rozciąga się w^sposób konieczny na całą działalność i na wszystkie kategorie sądów. Ustawodawca może więc określić, w jakim postępowaniu i przed jakimi sądami udział ławników jest gwarantowany, w jakich zaś sytuacjach orzekanie należeć będzie wyłącznie do sędziów zawodo-wych:^wraca też uwagę odniesienie udziału obywateli do tej tylko działalności sądów, którą objąć można pojęciem „sprawowania wymiaru sprawiedliwości”. Tym samym udział obywateli nie jest już przewidywany w realizacji tych kompetencji sądów, które nie mieszczą się w zakresie tego pojęcia.

W myśl postanowień Prawa o ustroju sądów powszechnych powoływanie-........

ławników do sądów okręgowych i rejonowych należy do właściwości rad gmin,_______

y. ■*—’ •r\“linii¹    ^ ^    "^***'*.'    f    4 jr

które wyłaniają ich sposrod kandydatów zgłoszonych przez prezesów sądów,

^towar^żehfórorgMzacje^f związki 2^wodoWe oriaz grupy co najmniej 25 oby-

• in. >."*• ^J ''    *    •    " »■! J> -■***••    ..........    _t    .    ..

waieiąąaąjąc

trwa 4Jatą. W zakresie orzekania łatmiey-mają prawa równe z sędziami zawodowymi (art. 4 § 2 PrUSP), aczkolwiek nie dysponują wszystkimi gwarancja-

czynne prawo wyborcze (art. 160 i 162). Kadencja ławników

Nb. 573