img325

54 Rozdział III. Krzepnięcie władzy Merowingów

cych pogański ryt obrzędu pogrzebowego³³. Te same odkrycia zwróciły jednak uwagę na fakt, że grób Childeryka mieści się bardzo blisko rzymskiego cmentarza, przy rzymskiej drodze na obrzeżach miasta. To pomieszanie w pochówku i zawartości grobu elementów rzymskich z barbarzyńskimi musi być postrzegane w kontekście kariery Childeryka opisanej przez Grzegorza z Tours na podstawie roczników z An-gers. Grób Childeryka I jest archeologicznym odpowiednikiem trudnego problemu jego powiązań z władzą rzymską, reprezentowaną przez Egidiusza, a później Pawia.

Istnieje jeszcze jedno źródło pozwalające przyjrzeć się zakresowi władzy sprawowanej przez Childeryka u schyłku życia: jest nim zachowany w Epistolae Austra-sicae list biskupa Remigiusza z Reims do jego następcy Chlodwiga³⁶. W liście tym biskup gratuluje Chlodwigowi przejęcia po ojcu władzy w prowincji Belgica Secun-da obejmującej miasta Reims, Soissons, Chalons-sur-Marne, Noyon, Arras, Cam-brai, Tournai, Senlis, Beauvais, Amiens, Therouanne, Boulogne i Laon. Wzywa także Chlodwiga, by słuchał rad duchownych, chociaż nowy władca by 1 jeszcze poganinem, jak jego ojciec. Datacja listu jest sporna — niektórzy umieszczają go w 481, prawdopodobnym roku śmierci Childeryka, inni zaś przesuwająją na 48G r., kiedy Chlodwig miał pokonać syna Egidiusza, Syagriusza, i zdobyć miasto Soissons, którym władał ten ostatni. Ponieważ Soissons wchodziło w skład prowincji Belgica Secunda, twierdzi się, że Chlodwóg nie mógł rościć sobie praw do władzy takiej, jaką miał jego ojciec, dopóki nie pokonał Syagriusza i nie zlikwidował jego królestwa. Nie da się opowiedzieć jednoznacznie za którąś z tych dwu dat. Jednym z ważnych czynników jest tu zakres władzy Syagriusza; zakłada się, że był on znaczny. W takim wypadku możliwa są dwa wyjaśnienia: albo sam Childeryk nigdy nie rządził całą prowincją Belgica Secunda, albo też Syagriusz założył swe królestwo dopiero po jego śmierci. Z drugiej strony, nie ma żadnego powodu, by sądzić, że władza Syagriusza kiedykolwiek rozciągała się poza Soissons³'. Niezależnie od obranej daty, Remigiusz postrzegał władzę Chlodwiga w kategoriach rzymskich władz prowincjonalnych, wyrażając jednocześnie pogląd, że duchowieństwo ma prawo doradzać władcy, nawet jeśli ów jest barbarzyńcą i poganinem. Childeryk musiał podlegać wielu wpływom, które odbiły się później na poczynaniach jego syna.

CHLODWIG

r

Z Chlodwigiem historia Franków wkracza w okres dojrzałości. Grzegorz z Tours mógł wreszcie stworzyć spójną narrację O barbarzyńskim władcy i opatrzyć ją chronologią. Przekaz Grzegorza zbudowany jest następująco: najpierw Chlodwig poko-

³⁵    R. Brulet, M.-J. Ghcnne-Dubois, G. Coulon, Le ąuarticr Saint-Brice ile Tournai d 1'ćpoąue mćrouingienne, „Revue du Mord" 1986, t. 69, s. 361-369.

³⁶    Epistolae Austrasicae, 2, s. 113.

” James, The Franks, s. 67-71.

nał Syagriusza, następnie ożenił się z Klotyldą, córką króla Burgundów. Ta, początkowo bez powodzenia, usiłowała nawrócić męża na wiarę katolicką. Jednak podczas bitwy z Alamanami Chlodwig przysiągł, że przyjmie chrześcijaństwo, jeśli wygra. Po zwycięstwie przyjął chrzest od biskupa Remigiusza z Reims. Następnie sprzymierzył się z burgundzkim księciem Godegizelem przeciwko królowi Burgundów Gundobadowi, któremu jednak udało się ujść z życiem dzięki przebiegłości jego zaufanego, Aridiusa. Później Chlodwig zaatakował heretyckich Wizygotów. Wracając, otrzymał godność konsularną od cesarza wschodniorzymskiego i wybrał na stolicę Paryż. Ostatnie lata życia wypełniło mu wyeliminowanie konkurujących z nim innych frankijskich królów³¹¹. Grzegorz z Tours twierdzi, że panowanie Chlodwiga trwało trzydzieści lat, nietrudno więc ustalić, że wstąpił on na tron w roku 481, pokonał Syagriusza w 486, w 496 odniósł zwycięstwo nad Alamanami, śmierć króla nastąpiła zaś w 511 r. Na podstawie niezależnych źródeł możemy do tego dorzucić daty wojny z Burgundami (500) oraz kampanii przeciwko Wizygotom (507)^M.

Wszystko w panowaniu Chlodwiga wydaje się oczywiste. Istnieją jednak pewne niespójności między szczegółami zawartymi w Historiach Grzegorza, a tymi, które można znaleźć w innych jego dziełach. Wcześniejszy materiał źródłowy kłóci się ponadto w niektórych aspektach zarówno z Historiami, jak i z ogólną interpretacją, według której panowanie Chlodwiga jest przejawem boskiej pomocy uzyskanej przez króla po jego nawróceniu’"'. Z dzieł hagiograficznych Grzegorza wynika więc, żc wygnanie Kwincjanusa z Rodez, które jest istotne dla interpretacji antyariań-skiej polityki Chlodwiga, pojawia się Historiach o dziesięć lat za wcześnie". Jest możliwe, że to samo dotyczy zwycięstwa króla nad Alamanami, a w konsekwencji — jego przejścia na chrześcijaństwo⁴-’. Przekaz Grzegorza o Chlodwigu skupia się raczej na stworzeniu obrazu katolickiego króla, który mógłby służyć za wzór i punkt odniesienia dla jego następców, nie zaś na dokładnym opisie jego panowania. Aby zrozumieć Chlodwiga w kontekście końca V i początku VI w., trzeba w większym stopniu oprzeć się na źródłach współczesnych, Grzegorza zaś w miarę możności traktować jako źródło drugorzędne.

Informację o wstąpieniu Chlodwiga na tron, poza dziełem Grzegorza z Tours, odnajdujemy tylko w liście św. Remigiusza. Niewiele wiadomo o okresie od roku

³⁸    Grzegorz z Tours, Historie. Historia Franków, II 27—43, s. 122-137.

³⁹    Na temat kampanii burgundzkicj zob. Marius of Aeenches; na temat niesnasek z Alarykiem II zob. Chronica Caesaraugustana, s. 221—223; Clironicorurrt a. DXI pars posterior, 588, s. 664; Cassio-dorus [Kasjodor], Cassiodoris senatori Variae, III 1-4, s. 78-81.

⁴⁰    Wood, Gregor}) of Tours and Ctovis.

⁴¹    Por. Gregorius Turonensis episcopus [Grzegorz z Tours], Liber vitaepatrum, IV 1, s. 674-675 i Historie. Flistoria Franków, II 35, s. 131.

⁴³ Zob. A. van de Vyvcr, La uictoire contrę tes Atamans et la conversion de Clouis, „Revue Bclgc de Philologie et d’Histoire", 1936, t. 15, s. 859-914; 1937, t. 16, s. 35-94; van de Vyver, Iłuniąue uictoire contrę les Alamans et la conucrsion de Clouis en 506, „Rcvue Bclge dc Philologie et d'Histoire" 1938, t. 17, s. 793—813; z nowszych prac zob. Wood, Grcgory of Tours and Clovis.