img330

58 Rozdział III. Krzepnięcie władzy Merowingów

dwiga musiało przebiegać bardzo gwałtownie. Wskazuje na to porównanie miejsca pochówku Childeryka w Tournai i Chlodwiga w kościele Świętych Apostołów w Paryżu¹. Grób Childeryka został najwyraźniej szybko zapomniany. W otaczające go miejsca konnych pochówków wkopywano się już w VI w., grzebiąc zmarłych. Chlo-dwig i jego potomkowie nie chronili grobu pogańskiego przodka.

Awitus z Vienne dostarcza też innych informacji na temat konwersji króla. Chociaż jego list nie przeczy otwarcie temu, że Klotylda odegrała rolę w nawróceniu Chlodwiga, ani też temu, że decyzja monarchy, by przyjąć chrzest zapadła podczas bitwy z Alamanami, pod pewnymi względami jego przekaz różni się od wersji Grzegorza z Tours. Co za tym idzie, różni się także od tradycyjnej interpretacji wydarzeń, zgodnie z którą Chlodwig przeszedł bezpośrednio z pogaństwa na katolicyzm, nigdy nie podlegając wpływom herezji ariańskiej. Uznaje się, że jest to jedyny taki przypadek wśród władców barbarzyńskich królestw sukcesyjnych cesarstwa rzymskiego. Odrzucenie arianizmu przez Chlodwiga miało sprawić, że był on władcą łatwiejszym do zaakceptowania przez katolickich Galorzymian niż inni królowie jego pokolenia i zapewniło mu sukcesy większe niż te, które stały się udziałem Burgundów czy Wizygotów. List Awitusa do Chlodwiga sugeruje, że interpretacja taka jest niemożliwa do utrzymania, dając do zrozumienia, iż istniała realna możliwość opowiedzenia się Chlodwiga po stronie arianizmu. Warto dodać, że tytuł jednej z homilii biskupa Vienne, dziś niestety zaginionej, zdradza, że siostra Chlodwiga, Lcnteilda, przyjęła religię ariańską². Inna jego siostra, Audofleda, przypuszczalnie została arianką na dworze swego męża Tcodoryka³. Niewiele zatem brakowało, by Chlodwig i Frankowie również przyjęli wyznanie ariańskie.

Oceniając znaczenie przejścia Chlodwiga na katolicyzm, warto zauważyć, że Burgundowie wcale nic byli bardzo przywiązani do herezji, skoro sama Klotylda wyznawała katolicyzm mimo przynależności do rodziny, którą uważa się za ariańską. Jak się wydaje, nie była jedyna - katoliczką była również jej siostra oraz żona Gundobada, Karetcna⁴. Istnieje list Sydoniusza napisany o pokolenie wcześniej, wspominający o dobrych uczynkach Chilperyka I i jego żony oraz o szacunku, jakim otaczał ich biskup Patiens⁵. W istocie materiał źródłowy z pierwszej potowy V w. konsekwentnie przedstawia Burgundów jako katolików. Obecność wśród nich Kościoła ariańskiego jest dobrze zaświadczona tylko dla okresu panowania Gundobada, ale przykład Klotyldy i jej siostry pokazuje, że nawet wtedy w rodzinie królewskiej było wielu katolików. Poza Gundobadem trudno zidentyfikować jakiegoś -znanego z imienia Burgunda jako arianina, a sam Gundobad poważnie rozważał przejście na katolicyzm, tak jak Zygmunt, który zdecydował się na to i został zapamiętany jako męczennik. Wydaje się zatem, że Burgundów należy postrzegać jako lud w znacznej mierze katolicki, a wyznanie ariańskie było oficjalną konfesją królestwa Burgundów tylko podczas krótkiego okresu panowania Gundobada. Ponieważ jest możliwe, że jego osobista religia była inna niż wiara wyznawana przez większość jego ludu i rodziny, być może należy to łączyć raczej z faktem, że arianinem był jego wuj, Rycymer. Zachowane źródła sugerują natomiast, że ani Franków, ani Burgundów nie można jednoznacznie zakwalifikować jako arian lub katolików.

Końcowy fragment listu Awitusa do Chlodwiga w zachowanej formie to adresowane do króla wezwanie do aktywnej ewangelizacji, które nawiązuje do niedawnego wyzwolenia uciśnionego ludu. Identyfikacja tej grupy etnicznej rodzi problem data-cji królewskiego chrztu, a co za tym idzie chronologii oraz interpretacji całej drugiej połowy jego panowania. Grzegorz z Tours łączy konwersję Chlodwiga z jego zwycięstwem nad Alamanami. Bitwa ta była tradycyjnie datowana na rok 496. Jednak belgijski badacz A. van der Vyvcr zauważa, że napisany przez Ennodiusza z Pawii w roku 508 panegiryk na cześć Tcodoryka Wielkiego wspomina o niedawnym napływie Alamanów na terytorium Ostrogotów' i sugeruje, że fakt ten należy łączyć ze zwycięstwem Chlodwiga, które umieszcza w roku 506⁵ⁿ. Prawdziwość tego stwierdzenia nie jest całkowicie odporna na krytykę: panegiryki nic słyną z dokładności chronologicznej, poza tym Chlodwig mógł stoczyć więcej niż jedną bitwę z Alamanami. Grzegorz wspomina o co najmniej dwóch takich wydarzeniach: poza bitwą, której następstwem, według niego, było nawrócenie Chlodwiga, wymienia także bitwy pod Tolbiac lub Zulpich, gdzie został raniony Sigibert, król Franków Rypuar-skich⁶’'. Często zakłada się, że chodzi o jedną i tę samą bitwę, jednak nic ma dowodów, że Chlodwig walczył pod Zulpich, jest więc możliwe, że były to dwa różne wydarzenia. W istocie konflikt między Frankami a Alamanami trwał prawdopodobnie od IV w. aż do panowania Chlodwiga, a Grzegorz z Tours nie ma już nic więcej do dodania na jego temat. Wspomniana przez Ennodiusza migracja była zapewne skutkiem upadku królestwa Alamanów i ancksji ich ziem przez Franków⁶⁰.

Chociaż panegiryku Ennodiusza nie można traktować jako absolutnego dowodu, że podana przez Grzegorza z Tours data konwersji Chlodwiga jest błędna, sugeruje on, że na krótko przed rokiem 508 doszło do starcia między Frankami a Alamanami. Jest prawdopodobne, że konflikt ten należy umieszczać w czasie przed wojną z Wizygotami w 507 r. Według Grzegorza Chlodwig zaatakował Alaryka

1

⁵¹ Grzegorz z Tours, Historie. Historia Franków, II 43, s. 137.

2

Avitus, hom. 31, s. 152; Grzegorz z Tours, Historie. Historia Franków, II 31, s. 125-127.

3

⁵ⁱ Grzegorz z Tours, Historie. Historia Franków, III 31, s. 157.

4

^y> Fredegar, III 17, s. 99. Vita Marcelli Deiensis 9; E Dolbeau (red.), La Vie en prose de Saint Marce/, ćveque de Dió, „Francia" 1983, t. 11, s. 97-130; zob. Wood, Ethnicity and ethnogenesis ofthe Burgundians, s. 58-60.

5

¹⁷ Sidonius Apollinaris, list VI 12, 3.

6

" A. van de Vyver, La oictoire contrę les Alamans et la confcrsion de Clovis; Llunique metoire contrę les Alamans et la conrersion de CloiHs en 506.

^M Grzegorz z Tours, Historie. Historia Franków, II 30, 37, s. 125, 132-134.

“ Magnus Felix Ennodius Ticinensis [Ennodiusz], Panegyricus dictus clementissimo regi Theode-rico ab Ennodio Deifamulo, w: Opera, CCLXIII (opusc. 1) XV (72), s. 212; Wolfram, Historia Gotów, s. 356-358.