3 (79)

polegające na tym, żeMtażdy analizuje swoje nazwisko pod względem dźwięczności głosek? W drugim wypadku (uczeń sam musi podać przykład lub zjawisko językowe. Gdy poznamy np. cechy zdań współrzędnie złożonych, uczniowie otrzymają polecenie ułożenia takiego opowiadania, w którym występowałoby kilka przykładów zdań współrzędnie złożonych.') Wspólne odczytywanie tych opowiadań, poprawa i dyskusja wzmagają pracę myślową uczniów. Ćwiczenia pierwszego typu są łatwiejsze, drugiego trudniejsze. W obydwu występuje myślenie dedukcyjne,, w obu uczniowie są aktywni, jednak w drugim wypadku aktywność jest podwójna. Uczeń musi wykazać inwencję w zakresie skonstruowania opowiadania, zawierającego podane zjawiska językowe, co wymaga znajomości zarówno budowy opowiadania, jak i wiadomości gramatycznych o budowie zdań współrzędnych.

C Dedukcją posługujemy się również, gdy trzeba podać uczniom takie wiadomości, których nie da się uzyskać od uczniów drogą indukcji, lub gdy żądamy potwierdzenia przykładami znanej lub podanej świeżo reguły gramatycznej? Wiele bowiem zagadnień gramatycznych zaliczyć można do kategoriiCtwierdzeń umownych. Do takich należą np. umowne reguły ortograficzne dotyczące pisania łącznego czy rozdzielnego, kryteria podziału rzeczowników, podział liczebników itp. W tym wypadku podajemy sformułowania według podręcznika lub piszemy na tablicy w kolumnach przykłady liczebników głównych, porządkowych, zbiorowych i objaśniamy zasady tego podziahO

3. BUDOWA LEKCJI GRAMATYKI

Dobra budowa lekcji gramatyki jest ważnym czynnikiem powodzenia w nauczaniu języka ojczystego. Lekcja gramatyki składa się zasadniczo z trzech podstawowych części¹.

W pierwszej części wysuwamy zagadnienie, określamy dokładnie jego treść i rozbudzamy zainteresowanie młodzieży. Jest to wprowadzenie do tematu lekcji, powinno ono być zwarte i krótkie.

W drugiej części szukamy odpowiedzi na wysunięte zagadnienie. W toku tej części lekcji zwracamy szczególną uwagę na przebieg procesu myślenia uczniów. Podstawą wyjściową jest materiał przykła-iłowy, zbieramy więc odpowiednie fakty językowe, następnie anali-|Mi|em\ je, wyszukując cechy charakterystyczne, wewnętrzne związki, podobieństwa itp. Po wykryciu zasadniczych cech danego tworu czy |Jłł\M'ika językowego i umiejscowieniu go w systemie gramatycznym się sformułować zdobyte przez uczniów wiadomości i ustalić !• li imialeczną redakcję.

W < /ę ci trzeciej zwracamy uwagę na utrwalenie zdobytych wiali......iści i praktyczne ich stosowanie. Staramy się nadto włączyć je

W i alok./talt wiedzy posiadanej przez uczniów.

PI.m lekcji przedstawia się więc następująco:

Część pierwsza — to wysunięcie zagadnienia, wzbudzenie za-IiiIcicho wania i nawiązanie do podobnych znanych zagadnień.

Część druga — to gromadzenie materiału językowego i jego Unali/a Przez analizę materiału rozumiemy wyszukiwanie właściwości, *vi w im, 11 /nych związków, podobieństw i innych cech charakterysty-MliV< li Drogą indukcyjnego myślenia wykrywamy cechy zasadnicze NjliiiH i'" zjawiska językowego i ustalamy jego miejsce w systemie gra-HMi\'/n\m. Część drugą kończy sformułowanie treści zdobytych ■łludomości i ich ujęcie redakcyjne.

W części trzeciej — staramy się o powiązanie zdobytych wia-lomnśei z dotychczasowym dorobkiem. Celem ćwiczeń gramatycznych IV i-i - ęśd lekcji jest zastosowanie wiadomości do nowego materiału Hnykładowego i wyrobienie sprawności w wypowiedziach mowy po-

.......i ucznia. Celem końcowym zaś jest przygotowanie ucznia do

i domowego.

7 kolei omówimy wymienione wyżej poszczególne części lekcji

MiMiimtyki.

/.iiiiieu suwanie tak potrzebne już w pierwszej części lekcji może-kiy wzbudzić ciekawym przykładem wziętym z życia, opowiadaniem, *"K'"ll<i|, razem, jak również zręcznie sformułowanym i postawio-MVin p \ laniem, na które nasza wspólna praca z uczniami na lekcji ma il-u odpowiedź. Ożywienie możemy osiągnąć również przez związanie Hit|'iidiin nia z codzienną praktyką językową uczniów. Lekcje języka Mlhkicgn mogą ich przekonać o brakach v; poprawności i sprawności jff\'ki»\\ej. Wówczas odwołanie się do konieczności zdobycia wiado-

.......i ) u a ma tycznych jako jednego ze sposobów usunięcia braków ję-

#yk. •wyelt jest również dobrym środkiem budzenia zainteresowania.

13

1

Por.: Z. Klemensiewicz: op. cit., s. 124 i n. oraz Wybrane zagadnienia metodyczne z zakresu nauczania gramatyki. Warszawa 1959. Cz. II, s. 30—52.