402

402 Stany nadzwyczajne

tucji PRL był więc zbiorczą kategorią wobec dawnego stanu wyjątkowego i stanu wojci nego. Konstytucyjna instytucja stanu wojennego nie znalazła przez niemal trzydzieści In pełnego rozwinięcia w ustawodawstwie zwykłym, uregulowane były natomiast kwest" klęsk żywiołowych i zwalczania epidemii, co znalazło zastosowanie między innym w 1963 roku. w czasie epidemii ospy we Wrocławiu. Kiedy więc w 1981 roku został podjęta polityczna decyzja o wprowadzeniu stanu wojennego, nie było ustawowych ran dla jej realizacji. W efekcie Rada Państwa nie tylko wprowadziła stan wojenny, ale jedm cześnie wydała trzy dekrety z mocą ustawy regulujące jego treść i skutki. Ponieważ trwał, w tym czasie sesja Sejmu, a dekrety wolno było wydawać tylko w okresie między sesjami dopuszczono się przy tym naruszenia konstytucji nie istniał jednak w tym czasie żaden organ sądowy, który mógłby to stwierdzić.

W 1983 roku dokonano zmiany konstytucji, w której rozróżniono stan wojenn) i stan wyjątkowy, a także wydano ustawę o stanie wyjątkowym. Taki stan prawni utrzymał się aż do 1997 roku. Nowela kwietniowa z 1989 roku, a potem Mała Kon stytucja z 1992 roku nie wprowadziły bowiem istotniejszych zmian, choć poddał) wprowadzanie stanu wyjątkowego pewnym rygorom, w szczególności ograniczają czas jego trwania do trzech miesięcy, a ewentualne przedłużenie uzależniając od zgn dy Sejmu. Nadal była to jednak regulacja węższa od unormow ań z okresu między wo jennego i w ogóle nie precyzowała skutków prawnych wprowadzenia stanu wojennego lub stanu wyjątkowego.

Zmiany zasadniczej dokonano dopiero w konstytucji z 2 kwietnia 1997 roku która w szerszy sposób uregulowała rodzaje stanów nadzwyczajnych, przesłanki i procedurę ich wprowadzania oraz ich skutki prawne, zwłaszcza z punktu widzeniu sytuacji obywatela.

II. Zasady konstytucyjne

382. Konstytucja rozróżnia trzy typy stanu nadzwyczajnego: stan wojenny, stan wyjątkowy oraz. stan klęski żywiołowej (art. 228 ust. 1). Zarazem jednak usta nawia sześć zasad, które odnoszą się jednolicie do wszystkich sytuacji stanu nad zwyczajnego.

Zasada wyjątkowości (subsydiarności) oznacza, że stan nadzwyczajny może zo stać wprowadzony tylko w sytuacji szczególnego zagrożenia i tylko wtedy, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające (art. 228 ust. 1). Kryterium szczególnego zagrożenia ma dość ogólnikowy charakter, ale nie można zapominać, że praw'o międzynarodowe formułuje dalej idące kryteria, mówiąc

0    niebezpieczeństwie zagrażającym życiu n a rod u (zob. pkt 380)

1    tylko pod tym warunkiem możliwe jest ograniczanie tych praw i wolności, które są gwarantowane Paktem i Konwencją.

Zasada legalności oznacza, co następuje:

1) Wprowadzenie stanu nadzwyczajnego może nastąpić tylko na podstawie ustawy

i w formie rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej

wiadomości (art. 228 ust. 2).    •