537410Q157503555401937097647 n

2. Teatr w święcie widowisk 37

razu i dźwięku: film, wideo, techniki cyfrowe i laserowe (Robert Lepage, Komuna Otwock), choć pamiętać trzeba, że także teatr dramatyczny coraz częściej wykorzystuje nowe technologie dla uatrakcyjnienia formy wizualnej spektakli. Cechą charakteryst>^rczną widowisk multimedialnych, określanych też jako teatr mieszanych środków, jest odrzucenie werbalizmu i narracyjności tradycyjnego teatru na rzecz takich środków wyrazu, „jak światło i dźwięk, przedmioty, sceneria lub ruch ludzi i rekwizytów, często w połączeniu z nowymi technikami filmowymi, nagraniami wideo, systemem nagłośnienia, radiem i przekazem telewizyjnym” (Carlson 2007: 173). Trudności związane ze zdefiniowaniem poszczegól-nych odmian teatru wychodzących poza tradycyjne, sceniczne środki wyrazu wynikają w dużej mierze z niesprecyzowania samego terminu „medium”. Najczęściej określa się za jego pomocą różne sposoby estetycznego kształtowania przekazu i jego odbioru, ale definicje mediów akcentują nie tylko technikę, ale też funkcję i treści przekazu.

Najstarszym „nowym” medium, które znalazło teatralne zastosowanie, jest radio. Teatr radiowy jest dziedziną twórczości radiowej obejmującą gatunki wykorzystujące konwencje i środki wyrazu typowe dla teatru: słuchowiska radiowe i radiowe adaptacje dzieł literackich, a w mniejszym stopniu radiowe transmisje i rejestracje przedstawień teatralnych. Specyfika teatru radiowego polega na ograniczeniu dostępnych środków wyrazu wyłącznie do warstwy dźwiękowej, braku bezpośredniego kontaktu między wykonawcami a słuchaczami, a także na wirtualnym charakterze przestrzeni teatralnej.

Spektakle teatralne są również emitowane w telewizji, bądź jako retransmisje, bądź przedstawienia powstałe z myślą o specyfice tego medium. Teatr telewizji (w krajach anglosaskich nazywany dramatem telewizyjnym) jest to forma widowiska łączącego elementy teatralne ze środkami filmowymi i telewizyjnymi. W teatrze telewizji widzowie pozbawieni są bezpośredniego kontaktu z wykonawcami, nie ma jedności czasoprzestrzennej, próżno szukać też efektu teatralności, polegającego na tym, że w teatrze „to, co jest w sensie materialnym dla nas realne, jest jednocześnie elementem tego, co jest kreowanym światem fikcyjnym, gdzie jednak staje się czymś innym, realnym tylko dla postaci” (Limon 2003: 29). Odmiennie niż w teatrze mamy tu do czynienia ze zderzeniem trzech modeli percepcji rzeczywistości: kamery, postaci i widza, co różni teatr telewizji także od filmu, gdzie widzenie świata przez kamerę na ogół pokrywa się z widzeniem postaci.

Najmłodszym medium, w którym rozwija się teatr, jest Internet. Terminem „teatr w Internecie” określa się bądź odmianę net artu, bądź tradycyjne widowiska teatralne rejestrowane kamerami i udostępniane widzom (często Online, na żywo) za pośrednictwem sieci. Przykładem