5

„łożem " itd. Powoduje ją więc dołączenie określonego morfemu gramatycznego - końcówki fleksyjnej Msc. Tak samo rozumować będziemy w przypadku o : u. Otóż wymiana ta nie zalezy ód dymowy (Mt wymiga jej śni sąsiedztsfKjr czy ®por.: sotfia, vody, ani też wystfgtteńegjlll^iSE o+r w wygłosie,plf-0), lecz pojawia się w konsekwencji dołączenia iefęWij końcówki Mianownika, pod dodatkowym warunkiem, by temat fleksyjny-rzeczownika (tu sam omawiany    fji kończył się na spółgłoskę dźwięczną

(bo np. lod- : lut-0 i voz- : vus-0, ale np. kot-a : kot-0 i los-u : los-0). Obie omówione altemacje są więc wymianami gramatycznymi. Jak zostało powiedziane, altemacje gramatyczne mogą być wywoływane nie tylko przez dodanie cząstek odmiany, ale również morfemów słowotwórczych, por. np.: komin- : komiń-aź-e, kas-a : kaś-az-e itd.; miu-y : mil-utk’-i, mau-y: OTa/-utk’-i itd.; renk-: roni-Jfkm nog-: *nuź-4k-a itd.

Przegląd podstawowych alternacjiautomatycznych

Z punktu widzenia pełniojpfcsRl^lS||i nisSfłogicznych altemacje automatyczne jdę -.ą i$S§Sśł§ńili%Iylko do właśc^gglilj;    naturą wymowy,

WPSiilpSiiK opozycji fonolc||l§g«|f,. Jednak trudno je pominąć w opisie;; 5pf§|i1>y dla zorientowania słuchacza w zakresie takich wymian w polszczyźnie.

a)    Spółgłoski dźwięczne wymieniają się na bezdźwięczne w wygłosie oraz przed spółgłoską bezdźwięczną (por.: *kuud#k- : kuutk-a, kuutc-e; *d#x- : fx-u i przykłady już podane wcześniej).

b)    Dwufonemowe połączenia: spółgłoska wargowa + j oraz k’, g’ przechodzą w spółgłoski wargowe twarde i twarde kg w wygłosie, przed spółgłoską oraz przed samogłoską i (w tej pozycji dotyczy tylko sp. wargowych), por: źemi-a : źem-óak-0, źem-i; gouembi- \góaomp-&, gouemb-mk-0, gouemb-i; *cuk’#r- : cukr-u, cukś-e; *g’#z- : gz-y (gzy dokuczają w-lecie krowom...).

c)    Przed Sitifogłoską i SillipaSjli twarde właścrv®i(|i||§iyk, g!) oraz n i //przechodzą % odpowiednie spd|$Mi miękkie (u w I), por.: kos-a} Ste^lćfeu-o : kol-ist-*w||: ;-ań-ić, vat-a : vać-ik-0tńag.-a : nog’-^SSfefc reuk’-i.

d)    s,z przechodzą w ł,Ą ppąi: spółgłoskami    oraz przed k por.; most- :

tpjłń-e. iazd-a : jeźź-e, vez#u-: vęr/-e, gos#u-: pośl-e, nSm-jijgawB:' przechodzień przed ć.ź, np.: lont-: ffliiSefekottt-: końć-e. lond- fś|||plt, nend-: peńź-e, kant-: kańć-e.

f)    ć) przechocBŚtósSt, d przed n lub ń, por.:    i dń-a, *kfieć#ń- :V.fjetń-a.

g)    ń przechodzi ty n przed n (rzadziej przed gfo pot, koń- : kon-n-y, yoń-: von-n-y, sań-e : snw-n-fe*vań#n-: vann-a

h)    eN, ofł(N- |^in|wi]jit1i'jliiił)vii 1 spółgłoski jpggj>||§j)przechodzi przed spółgłoską

szczelinową ou.    : kś$uź-a.

i)    eu, ou (ortograficzne ę,»ą!) przed spółghSlsąifft zwartymi ptżeehodzi§|§ pjV, oi\(, pm g *kśtińż#k^:: kśeug^a. ‘

Przegląd najważniejszych alternacji gramatycznych I Altemacje samogłoskowe a) altemacje jakościowe

a|iń ćau- .ćeł-Ą,    ćeśe-e, yjatr-: vjg0^kt0

iS: d Jlot-: j#|ć-eś,^^t-: g/ji§^,^bu- ■: e : o śeń- ||b«-#k-a

'%: a jed- \jad-u ‘jadł’, piść-e-ćB||j^k$!^|