img219 (11)

ni — dłoń nakrywa kredę — trzyma się ją więc zupełnie inaczej niż ołówek lub pióro. Palec wskazujący powinien być oparty tuż przy przedniej krawędzi kredy i wywierać w tym miejscu odpowiedni nacisk (a więc również odmiennie niż przy posługiwaniu się ołówkiem lub piórem).

Prawidłowy uchwyt kredy ułatwia pisanie na tablicy i umożliwia uzyskanie odpowiedniego tempa pisania.

Pisanie w okresie przygotowawczym może (ale nie musi) obejmować tzw. odwzorowywanie, czyli przerysowywanie liter lub pojedynczych wyrazów, niekiedy krótkich zdań. Stosowanie odwzorowywania w tym okresie zależy od metody, przyjętej przez nauczyciela, a uzależnionej od założeń metodycznych podręcznika do nauki czytania (elementarza i ćwiczeń elementarzowych).

3. Ćwiczenia w pisaniu

Pisanie w szkole podstawowej polega na wykonywaniu ćwiczeń, których zadaniem jest usprawnienie techniki pisania pod różnymi względami i dla różnych celów. Między ćwiczeniami w pisaniu występują więc różnice jakościowe, w zależności od których wyodrębnia się cztery rodzaje tych ćwiczeń, a mianowicie: ćwiczenia w kształtnym pisaniu, ćwiczenia ortograficzne, ćwiczenia gramatyczne i ćwiczenia stylistyczne. W obrębie tych czterech grup ćwiczeń występują różne formy.

Ćwiczenia w kształtnym pisaniu dotyczą graficznej strony pisania. Celem ich jest opanowanie techniki pisania czytelnego i estetycznego zarazem.

Stosuje się je w klasach niższych, poczynając od kla-

sy I. Nauka kształtnego pisania przebiega w trzech etapach: przygotowawczym, właściwej nauki pisania oraz doskonalenia nabytych umiejętności.

O ćwiczeniach przygotowujących dziecko do pisania była już mowa w poprzednim rozdziale.

Właściwa nauka pisania obejmuje pisanie pojedynczych liter, pojedynczych wyrazów i zdań. Zaczyna się ją od pisania liter, z których tworzy się wyrazy, a następnie zdania.

Pisanie każdej nowej litery, która stanowi podstawowy element nowego tekstu przeznaczonego do czytania, powinno przebiegać pod kierunkiem i kontrolą nauczyciela, chodzi bowiem o to, aby zapewnić odtworzenie prawidłowego kształtu nowej litery, jej połączeń z innymi, znanymi literami oraz płynność pisma w wyrazach i zdaniach.

Pisanie nowej litery zaczyna się od pokazania wzoru litery. Jest to faza syntezy pierwotnej, w której dziecko ujmuje literę jako nowy kształt, inny od kształtów dotychczas mu znanych. Podany wzór podlega z kolei analizie: dziecko ustala graficzne elementy składowe litery, jej kształt, położenie, kierunek i powiązania. Po dokonaniu analizy nauczyciel przystępuje do pokazania sposobu pisania litery, wskazując miejsca rozpoczęcia jej kreślenia, kierunek kreślenia i rozmieszczenie elementów w liniaturze zeszytu. W czasie pokazu należy pisać litery powoli, aby wszystkie dzieci miały możność przyjrzeć się dokładnie tej czynności, ale zarazem płynnie i tam, gdzie to jest możliwe — jednym, ciągłym ruchem ręki. Po takim pokazie dzieci przystępują do pisania litery. Wskazane jest uprzednie zastosowanie ćwiczenia przygotowawczego, polegającego na próbnym wykonywaniu ruchów ręki w powietrzu, kredą na tablicy, a nawet — zależnie od sytuacji — gumką na stoliku, przy którym dziecko pra-

87