6 Kształcenie językowe

D. Czelakowska, Melodyka edukacji polonistycznej dzieci u- wieku wczesnoszkolnym, Kiaków 2009

ISBN: 97S-S3-75S7-135-7. & bv Oficyna Wydawnicza .impuls" 2009

128 Rozwój i kształcenie języka dzieci w itfrJni wczesnosz&otnym

osiągania barwności wypowiedzi, o trójczłonowości budowy, o doborze najważniejszych środków stylistyczne-językowych ild. Bardzo istotnym elementem są wspólne ustalenia charakterystycznych cech wypowiedzi i norm, klóre nim rządzą. Ważna jesl również korekta, a nawet ocena samodzielnych prac oraz ewentualne powtórzenie zadania.

3.    Metoda intersemiotycznego przekładu dotyczy zamiany jednego systemu znaków na inny, np. tekstu literackiego na rysunek, obraz, melodię, gest i rytm. Może być odwrotnie - można obraz artystyczny lub inne dzieło sztuki opracowywać werbalnie. Często inny system kodu ułatwia werbalizację myśli i syntezę wniosków powstałych w trakcie działań przekładowych. Dla wielu uczniów myślenie symboliczne, w tym także rozumienie metafor, jest na tym etapie edukacji zbyt trudne. Badania E. Guttmejer (1982, s. 151} nad rozumieniem tekstów literackich przez uczniów klas trzecich i czwartych wykazały dużą niedojrzałość ich myślenia. Większość uczniów klas trzecich przeważnie nic dochodzi do etapu interpretacji symbolicznej, rozumiejąc teksty w sposób dosłowny lub częściowo odpowiedni. B. Chrząstowska {1987, s. 130) w swoich badaniach podaje, żc aż 54% uczniów klas piątych z liczby 150 interpretuje tekst poetycki na poziomie dosłownym, a tylko 8% rozumie jego treści symboliczne. Pozostali uczniowie wykazują jedynie częściowe dyspozycje do pełnego, dojrzałego odbioru trudniejszych tekstów poetyckich. Dlatego bardzo wskazaną, a czasem konieczną zasadą powinno być wcześniejsze przełożenie treści na inny kod, np. plastyczny, ruchowy oraz mądre ukierunkowanie pracy dziecka przez nauczyciela. Jedną z form iritersernio-tyeznego przekładu jest metoda dramy, która aktywizuje emocjonalnie uczniów oraz umożliwia doskonalenie języka mówionego. Drama rozwija także wyobraźnię (K. Pankowska, 1997; A. Dziedzic i in., 1992), ułatwiając zrozumienie zachowań postaci literackich, ich motywów postępowania, właściwych reakcji i dążeń. Poprzez techniki dramowe typu: wchodzenie w rolę, pantomimę, stop-klatkę, uczniowie ćwiczą umiejętność wyrażania swych emocji i wyobrażeń za pomocą, gestów oraz środków językowych.

4.    Metoda praktyki pisarskiej polega na swobodnym pisaniu tekstów przez uczniów na wybrane, ulubione tematy. A. Dyduchowa (1988; proponuje dalsze etapy pracy według klasycznej metody swobodnych tekstów C. Freineta: tworzenie tekstów, ich prezentacja w klasie, wybór najciekawszego wypracowania, ćwiczenia stylistyczno-językowc związane z korektą wybranego tekstu. Podczas zajęć zc swobodnym tekstem nie należy narzucać tematyki ani formy wypowiedzi. Najważniejszym etapem zajęć są ćwiczenia językowe: słownikowo-frazeologiczne (dobór najtrafniejszych wyrazów, ich określeń, utartych zwrotów i wyrażeń), syntak-tyczne i kompozycyjne. Oprócz wybranego tekstu nauczyciel powinien przeczytać oraz wnikliwie zrecenzować wszystkie prace.

5.3. Ćurczenui słownifeoiw-/razeofog!czne i ich funkcja u procesje kształcenia mowy

5.3. Ćwiczenia słownikowo-frazeologiczne

i ich funkcja w procesie kształcenia mowy

Zasób leksykalny ucznia ma duże znaczenie w procesie komunikacji językowej: w nawiązywaniu kontaktów z otoczeniem i bezpośredniej działalności; jest również ważny dla jego prawidłowego rozwoju psychicznego. Słownictwo stanowi jeden z głównych wskaźników poziomu rozwoju mowy i powinno być uznawane za kapitał wyobrażeń i pojęć o rzeczywistości przy swojonych przez dziecko, którym może ono dysponować. Kryteriami usta lenia tego zasobu są: komunikatywność i poprawne, zrozumiałe dla odbiorcy użycie wyrazów w wypowiedzi. Zasób słownictwa uczniów w młodszym wieku szkolnym był przedmiotem licznych badań i opracowań pedagogów oraz dydaktyków języka polskiego, np.: J. W. Dawida i B. Wilguckicj-Okoń, H. Baczyńskiej, J. Malendowicz, E. Polańskiego, R. Więckowskiego, J. Kidy.

Ćwiczenia słownikowo-frazcologicznc są dość młodym działem nauczania języka polskiego, który zaczął się szybko rozwijać w okresie międzywojennym. W tym czasie dokonało się w iele zmian obejmujących także kształcenie językow-c dzieci. Dawne poglądy aprobujące naśladownictwo mowy nauczyciela i wzoru lektury ustąpiły miejsca świadomej i czynnej postawie ucznia w procesie doskonalenia środków' własnej wypowiedzi. Celem tych ćwiczeń jest rozwijanie i doskonalenie mowy przez stopniowe rozszerzanie zasobu słownictwa i frazeologii oraz kształcenie umiejętności sprawnego i poprawnego wypowiadania się. Zadaniem szkoły jest dostarczanie uczniom materiału językowego, likwidowanie błędnych zwrotów i wyrażeń oraz zastępowanie ich najbardziej odpowiednimi. Według |. Pytlowej (1973, s. 14-18} autorki monografii Ćwiczenia w mówieniu i pisaniu w klasach l-IV szkoły podsfawowej, głów nymi celami ćwiczeń słownikowych są: bogacenie zasobu leksykalnego i aktywizowanie słownictwa dziecka, kształcenie precyzji językowej i poczucia odpowiedzialności za słowo oraz stopniowe opanowywanie języka ogólnonarodowego. Bardzo ważnym zadaniem jest uwrażliwianie uczniów na estetykę wypowiedzi oraz wprowadzanie ich w świat piękna i bogactwa językowego przez stosowanie utartych związków wyrazowych, prostych porównań, epitetów- i przenośni.

Ćwiczenia słow-nikowo-frazcologicznc ściśle wiążą się z wszystkimi działami nauczania języka polskiego, a szczególnie bliskie są ćwiczeniom w mówieniu i pisaniu. Ich wartość polega na wprowadzaniu do czynnego i biernego słownika dziecka nowych wyrazów, wyrażeń, zwrotów⁷ i fraz oraz wykorzystanie ich w codziennej praktyce. Ilość i jakość słownictwa czynnego świadczy o poziomic intelektualnym, natomiast niezrozumienie słów- lub ich błędne rozumienie jest przyczyną trudności podczas opanowywania treści z zakresu wielu różnorodnych dziedzin wiedzy. Poprawne posługiwanie się określonym słownictwem, a zwłaszcza prawidłowe łączenie wyrazów w związki