7str

62 2. PODSTAWOWE KATEGORIE POLITOLOGICZNE

samodzielność podmiotu, jednak nie do tego stopnia, by czynności nie wynikały z jego własnej decyzji.

Ad 7. Ze względu na skutek działania możemy wyróżnić

-    działania polityczne jednostronne, nie powodujące zazwyczaj reakcji partnera, rywala czy przeciwnika, a jeśli nawet ją powodujące, to nie modyfikujące samego działania;

-    działania polityczne dwustronne, będące wyrazem bezpośredniego lub pośredniego uzgodnienia z drugą stroną, a w każdym razie uwzględniające w swoim przebiegu i celach zachowanie drugiej strony.²⁹

Ad 8. Ze względu na zbieżności lub rozbieżności pomiędzy zamierzonymi rezultatami a rezultatami rzeczywistymi wyróżnimy

-    podjęte w celach politycznych działania, których skutki są zbieżne z założonymi celami;

-    podjęte w celach politycznych działania, które nie doprowadziły do osiągnięcia wyznaczonych wcześniej celów;

-    działania nie mające sensu politycznego, w skutkach jednak funkcjonalne względem potrzeb i interesów wielkich grup społecznych, społeczeństwa jako całości, czyli działania obiektywnie spełniające określone funkcje polityczne niezależnie od świadomości działających;

-    działania pozbawione sensu politycznego, w swoich skutkach dysfunkcjonalne wobec szeroko pojętego systemu politycznego. '⁰

Ad 9. Ze względu na stopień jawności wyróżnimy

-    działania jawne, prowadzone otwarcie i pod kontrolą opinii społecznej;

-    działania ukryte, prowadzone w najgłębszej tajemnicy i nie podlegające kontroli społecznej;

-    działania zamaskowane, których ogólne założenia są wprawdzie znane, jednak cele szczegółowe są pozostawiane w tajemnicy.

^Karwat, Milanowski: Działania polityczne jako składnik systemu..., s. 124.

³⁰ Zob. M. K a r w a t: Podmiotowość polityczna. Humanistyczna interpretacja polityki w marksizmie, PWN. Warszawa 1980, ss. 74-75.

2.3. Stosunki społeczne i stosunki polityczne 2.3.1. Stosunki społeczne

Kategoria stosunków politycznych należy do najistotniejszych w nauce o polityce. Umożliwia bowiem pełne ukazanie istoty bytu społecznego poszczególnych grup społecznych. Stosunek to określony związek. Stosunek społeczny jest zaś w tym ujęciu jedną z form związku, jego najbardziej istotną cechą jest zaś to, iż przysługuje on tylko człowiekowi. Zdaniem P. Dobrowolskiego i S. Wróbla proces społeczny

1)    jest jedną z podstawowych cech życia społecznego, obejmującą różne jego dziedziny;

2)    występuje jako relacja pomiędzy podmiotami społecznymi;

3)    charakteryzuje się tym, że jego podmiot jest świadomy istnienia stosunku społecznego;

4)    wyraża aktywny charakter związków człowieka z jego otoczeniem społecznym;

5)    jest w odróżnieniu od innych związków bardzo złożony, gdyż stosunki związane z biologiczną naturą człowieka są w tym ujęciu niższym poziomem stosunków społecznych, a na ich podstawie powstają związki odnoszące się do społecznego życia człowieka, wynikające z rozwoju cywilizacyjnego;

6)    zawiera element wartościowania jako typ stosunku związany z uświadomieniem sobie przez człowieka odrębności w przyrodzie;

7)    ma charakter pośredni;

8)    jest dynamiczny i w związku z tym podlega stałemu rozwojowi w miarę rozwoju społeczeństwa.'¹¹

Wymienione cechy pozwalają naszym zdaniem w wystarczającym stopniu na dokonanie rozróżnienia stosunków społecznych spośród wszystkich innych związków zachodzących w istniejącej rzeczywistości.

2.3.2. Stosunki polityczne

Szczególnym rodzajem stosunków społecznych są stosunki polityczne. Dotyczą one różnych sytuacji społecznych i ekonomicznych związanych ze sprawowaniem władzy politycznej i rządzeniem w

³¹ Por. Dobrowolski, Wróbel: Wprowadzenie..., ss. 125-126.