86090720065711433110580466454 o

40 WPROWADZENIE DO PSYCHOLOGII SPOŁECZNEJ

nych emocjach do tego stopnia, że zemdlały (Pennebaker, 1982). Zwolennik teorii społecznego uczenia się mógłby zapytać, jak ludzie byli nagradzani za wykazywanie objawów' takich jak omdlenia - być może wzmożoną uwagą ze strony matek i koleżanek (Fordyce, 1988). Przedstawiciel podejs'cia społeczno-kulturowego badałby, jak zmieniają się mody i style. Choć moda na omdlenia na koncertach śpiewaków jazzowych, takich jak Frank Sinatra, szybko minęła, wdaótce zastąpiły ją histeryczne krzyki fanek Elvisa Presleya, potem ponownie omdlenia na koncertach „długowłosych” Beatlesów, później taniec pogo na występach zespołów punkrockowych - i tak dalej. Z kolei badacz przyjmujący perspektywę ewolucyjną mógłby połączyć fakt seksualnej atrakcyjności

———-—■———--——■rnaigar Główne perspektywy teoretyczne w psychologii społecznej
Perspektywa teoretyczna	Źródło zachowań społecznych	Przykład
Spoleczno- -kulturowa	Sity działające w większych grupach społecznych.	Pod koniec lat 90. kobieta z amerykańskiej klasy średniej zwleka z zawarciem małżeństwa, pracuje na kierowniczym stanowisku, nosi spodnie i krótkie wiosy, podczas gdy jej prababka, która dorastała na sycylijskiej (armie, nosiła tradycyjne stroje i długie, upięte w kok włosy, wcześnie wyszła za mąż i pozostawała w domu, zajmując się dziećmi.
Ewolucyjna	Dziedziczne skłonności do reagowania na otoczenie społeczne w sposób, który umożliwiał naszym przodkom przetrwanie i rozmnażanie się.	Gniewny, groźny grymas automatycznie zwraca ludzką uwagę; ludzki grymas gniewu przypomina ten występujący u innych gatunków [na przykład u psów).
Spoleczneco uczenia się	Nagrody i kary. Obserwacja tego, jak inni ludzie są nagradzani i karani za swoje zachowania społeczne.	Nastoletni chłopiec postanawia zostać muzykiem po tym. jak widzi widownię szalejącą na koncercie popularnego piosenkarza.
Fenomenologiczna	Subiektywna interpretacja sytuacji społeczną przez jednostkę.	Członkowie sekty Gałąź Dawidowa w Waco zareagowali przemocą, ponieważ ‘wierzyli, że agenci federalni to wysłannicy szatana, których nadejście oznacza rychły koniec świata.
Społeczno* -poznawcza	To, na co zwracamy uwagę w sytuacji społecznej, jak to interpretujemy oraz jak łączymy obecną sytuację z innymi zapamiętanymi doświadczeniami.	Spotykasz na ulicy bezdomnego żebraka. Jest bardziej prawdopodobne, że mu pomożesz, jeśli zauważysz jego wyciągniętą rękę, jeśli zinterpretujesz jego położenie jako niezależne od niego oraz jeśli jego widok przypomni d przypowieść o miłosiernym Samarytaninie.

samców o wysokim statusie, takich jak Sinatra czy Beatlesi, z obserwacjami innych kultur i innych gatunków zwierząt (Celi, 1974; Miller, 1998).

Ponieważ każda perspektywa badawcza skupia się na jednym tylko elemencie Całości. musimy łączyć je ze sobą, aby otrzymać pełny obraz sytuacji. Przykładowo, procesy związane z uwagą i pamięcią badane na gruncie podejścia poznawczego są kształtowane przez historię i kulturę, stanowiąc produkt ewolucyjnej przeszłości, w której ludzie tworzyli grupy społeczne i byli przez nie kształtowani (Kenrick, Sadalla i Keefe, l998;Tooby i Cosmides. 1992). Aby w pełni zrozumieć tajemnice życia społecznego, musimy łączyć ze sobą materiał dostarczany przez różnorodne perspektywy badawcze.

PODSUMOWANIE

Psychologowie opracowali wiele teorii opisujących tajemnice życia społecznego. Badacze przyjmujący perspektywę społeczno-kulturową analizują siły rządzące większymi grupami społecznymi, takie jak normy społeczne i różnice klasowe. Zwolennicy teorii ewolucyjnej obserwują podobieństwa pomiędzy różnymi kulturami ludzkimi i gatunkami zwierząt, poszukując dowodów na istnienie dziedzicznych skłonności, które pomagały naszym przodkom przetrwać w ich grupach społecznych. Badacze wykorzystujący teorię społecznego uczenia się szukają wskazówek w regułach nagród i kar. których ludzie doświadczają bezpośrednio lub których uczą się, obserwując innych. Zwolennicy podejścia fenomenologicznego badają subiektywne interpretowanie sytuacji społecznych przez poszczególne jednostki. Wreszcie, badacze stosujący perspektywę spoleczno-poznawczą analizują sposób, w jaki ludzie zwracają uwagę na wydarzenia z życia społecznego, interpretują je i zapamiętują. Tc różne perspektywy można połączyć. aby osiągnąć pełniejsze zrozumienie zachowań społecznych. Ponadto, jak opisujemy poniżej, wszystkie je łączą pewne wspólne założenia podstawowe.

PODSTAWOWE ZASADY ZACHOWANIA SPOŁECZNEGO

Wszystkie główne perspektywy psychologii społecznej łączy jedno wspólne założenie: że ludzie wchodzą ze sobą w interakcje, aby osiągnąć pewne cele lub zaspokoić określone wewnętrzne motywacje. Fenomenolodzy i psycholodzy poznawczy podkreślają świadome cele, wzmacniane przez sytuację, jak wówczas, gdy przypomnienie przypowieści o miłosiernym Samarytaninie wzmacnia motywację do pomagania innym. Teoretycy społecznego uczenia się podkreślają skłonność ludzi do realizowania celów, które wcześniej zostały skojarzone z nagrodą. Na przykład, jeśli na nasze dobi e uczynki odpowiedziano w przeszłości z wdzięcznością i jeśli spotykaliśmy się z odwzajemnieniem życzliwości, to w przyszłości również będziemy bardziej skłonni odgrywać rolę miłosiernego Samarytanina. Zwolennicy teorii ewolucyjnej podkreślają motywacje społeczne, zakorzenione w naszej gatunkowej przeszłości: na przykład ludzie, którzy należeli do grup wspierających się wzajemnie, mieli większe szanse