8listopada (14)

?) A! 2040

PROCESY EGZOGENICZNE c.d.

WIETRZENIE SKAŁ

Wietrzenie = procesy powodujące rozpad i/lub rozkład skał, przyczyniające się do produkcji materiału osadowego

Podstawowe rodzaje wietrzenia:

-    wietrzenie fizyczne (mechaniczne) = Procesy powodujące rozpad skał;

-    wietrzenie chemiczne = procesy powodujące rozkład skał.

Oba rodzaje wietrzenia współdziałają ze sobą, wzajemnie się wzmacniając. WIETRZENIE FIZYCZNE

Czynniki

-    zamróz

-    insolacja i zmiany temperatury

-    krystalizacja soli

-    pęcznienie/kurczenie utworów iłowych, mułowych

-    ekspansja korzeni roślin

Insolacja i zmiany temperatury (szczególnie szybkie - dzień/noc) —»rozpad ziarnisty skały (dezintegracja granularna), i rozpad blokowy (efekt różnej rozszerzalności cieplnej minerałów i zamrozu), ponadto łuszczenie się skały (eksfoliacja - w związku ze słabym przewodzeniem ciepła przez skały).

Działanie zamrozu (wietrzenie mrozowe = geliwacja): zamarzająca woda rozsadza skały zwiększając objętość - wywiera ciśnienie ok. 100 kG/cm² (10 MPa) na ściany por, szczelin (oziębiający się lód, przeciwnie niż woda, kurczy się, a jego gęstość wzrasta od 0,9176 g/cm³ przy 0°C do 0,981 g/cm³ przy -20°C)

Krystalizacja soli przy powierzchni skały -> kruszenie (rozsadzanie) i łuszczenie skały.

Nasączanie wodą utworów iłowych, mułowych -» ich pęcznienienie-s deformacja; Wysychanie -skurczenie, pękanie; na wysychającej powierzchni powstają szczeliny układające się w wieloboki (szczeliny z wysychania).

WIETRZENIE CHEMICZNE

Czynniki główne wietrzenia chemicznego:

-    woda (szczególnie woda opadowa);

-    temperatura.

Znaczny wpływ świata organicznego

Trwałość chemiczna substancji naturalnych (minerałów, związków organicznych) zależy od Eh i/lub pH kontaktującej z nimi wody (patrz diagram Krumbeina i Garrelsa 1952; Ryc. 2).